________________
d
મંત્રવિજ્ઞાન
गुरु गोविन्द दोनुं खडे, का के लागों पाय । बलिहारी गुरुदेव की, गोविन्द दियो बताय ।।
·
મારી સામે બે જણુ ઊભા છે : એક ગુરુ અને ખીજા વૈવિદ્ય. તેમાં કાને પગે લાગું? તે સમજ પડતી નથી. એ તા ગુરુદેવની જ અલિહારી છે કે તેમણે ઈશારાથી ગાવિંદને અતલાવી દીધા. તાત્પર્ય કે તેમણે ગાવિંદને પ્રથમ પ્રણામ કરવાનું કહ્યું, પણ ખરા ઉપકાર તા ગુરુના જ ગણાય કે જેમણે ગાવિને ઓળખાવ્યા. અહીં દેવ કરતાં પણ ગુરુનુ સ્થાન ઊંચુ હેવાના ધ્વનિ છે,
ફુલાણુ વતંત્રમાં કહ્યુ છે કે
यथा घट कलशः कुम्भश्चैकार्थवाचकाः । तथा देवा मन्त्राr गुरुयैकार्थवाचकाः ॥
· જેમ ઘડા, લશ અને કુંભ એક માઁના વાચક છે, તેમ દેવ, મંત્ર અને ગુરુ એક અર્થીના વાચક છે.' તાપ કે ગુરુને દેવ અને મંત્રની સમાન જ માનવા જોઈ એ.
અહીં પ્રશ્ન થવા સંભવ છે કે ' ગુરુને દેવ અને મત્રની સમાન પૂજ્ય શી રીતે માની શકાય ? એક દૈવી શક્તિથી આતપ્રાત છે અને ખીજા સામાન્ય મનુષ્ય છે.' તેના ઉત્તર એ છે કે ગુરુવડે મંત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે, મત્રના આરા ધનથી દેવતા પ્રસન્ન થાય છે અને દેવતા પ્રસન્ન થતાં ધર્મ, અથ, કામ અને માક્ષ એ ચારેય વગની પ્રાપ્તિ થાય છે,
