________________
પરું
કવિજીનાં સ્થાને અમર આત્માને કેવી રીતે ઓળખી શકે? ” [ સમાજ ઔર સંસ્કૃતિ, પ્ર. ૧૨૮ ]
૨૩ પહેલો નમસ્કાર
એક સેનાપતિ હતા. એમને એવો સ્વભાવ હતું કે રસ્તામાં કેઈ સનિક કે બીજું કેઈ એમને મળી જાય તે સૌથી પહેલા તેઓ જ હાથ જોડીને નમસ્કાર કરતા એમને એક મિત્ર પણ સેનામાં કામ કરતે હતો, પણ એનો હોદ્દો એ સેનાપતિ કરતાં ઊતરતો હતો.
એક વાર એ બન્ને જણ દર્શન કરવા આવ્યા. વાતચીત દરમ્યાન નાના સેનાપતિએ પોતાના મેટા સેનાપતિ સંબંધમાં મને કહ્યું . “મહારાજ અમારા મેટા સેનાપતિ બહુ સારા માણસ છે. તેઓ ખૂબ વિનમ્ર અને મિલેનસાર છે. અમારા સેનાપતિની સૌથી મોટી વિશેષતા એ છે કે, તેઓ સૌથી મોટા છે, છતા નમસ્કાર સૌથી પહેલા કરે છે.”
આ સાંભળી મેં અંદરનો ભાવ જાણવાની દષ્ટિથી એમને પૂછયું : “આ૫ આમ કેમ કરો ? પિતાથી મોટી વ્યક્તિને નમસ્કાર કરે એ તે બરાબર છે, પણ પિતાથી નાની વ્યકિતને અને તેમાંય પહેલા નમસ્કાર કરવામાં આપને હેતુ શું છે?”
એમણે ખૂબ નમ્રતાપૂર્વક કહ્યું : “આપ કહો છે તે
