________________
કવિજીનાં કથારને રસ્તો સાંકડે હતો, અને ચંડાળ એ રસ્તેથી જ સામે થી ચાલ્યો આવતો હતો. શંકરાચાર્ય પવિત્રતાના ચકરાવામાં અટવાઈ ગયા. એમને થયું ? કયાંક આ ચંડાળને પડછાયે મારા ઉપર ન પડી જાય. અને તેઓ ઊભા રહી ગયા. આચાર્યના મનને જાણે પારખી ગએ હાય, એમ એ ચંડાળ પણ ઊભો રહી ગયે.
આચાર્યે કેટલીક વાર તો રાહ જોઈ, પણ જ્યારે પેલે ચંડાળ રસ્તામાંથી આઘે ન ખસ્યું ત્યારે નાછૂટકે આચાર્યો એને કહ્યું : “અરે, જરા આઘે ખસ, રસ્તે મૂકી દે! તને દેખાતું નથી કે હું સ્નાન કરીને, પવિત્ર થઈને આવ્યા છું, અને તું રસ્તો રોકીને ઊભો રહી ગયે?”
ચંડાળે કહ્યું : “મહારાજ, એક વાત પૂછવા ઈચ્છું છું: આ૫ ખસી જવા કહે છે, પણ હું ખરું કેવી રીતે? મારી પાસે બે પદાર્થ છે. એક આત્મા અને બીજું શરીર આત્મા ચેતન છે અને શરીર જડ છે તે આ બેમાથી આપ કેને ખસેડવાનું કહે છે? જે આત્માને ખસેડવાનું કહેતા હો તે આપનો આત્મા અને મારો આત્મા–અને એકસરખા છે. પરબ્રહ્મરૂપે જે આત્માત આપનામાં બિરાજે છે, એ જ મારી અંદર પણ વિદ્યમાન છે. તે પછી હે આત્માને ક્યાંથી ખસેડું અને ક્યા લઈ જાઉં ? આત્મા તે વ્યાપક છે, અને સમગ્ર વિશ્વમાં સમાનરૂપે ફેલાયેલ છે. આપ એને ખસેડવાનું કહે તે છે, પણ એને ખસેડવાની વાત મારે ગળે નથી ઊતરતી.”
શંકરાચાર્ય સાંભળી રહ્યા. ચંડાળે આગળ ચલાવ્યું કે છે જે આ૫ શરીરને ખસેડવાનું કહેતા હો, તે શરીર પંચભૂતનું બનેલું છે. અને એ જેવું મારું છે એવું જ આપનું પ છે. એવું ના નથી કે મારે માસ કાળું હોય અને
