________________
અનુપ્રેક્ષા
જ્ઞાન જ્યાં સુધી અપૂર્ણ છે, ત્યાં સુધી પૂર્ણ જ્ઞાનની પરાધીનતા જીવને આગળ વધવામાં સહાયકારી બની શકે છે. જ્ઞાની પ્રત્યે નમ્રતા અને જ્ઞાનીની આજ્ઞા પ્રત્યે પરાધીનતા, એ છદ્મસ્થ માત્રને પ્રથમ ધર્મ છે.
જેને નમવામાં આવે તેની ઉચિતાને અને સ્વજાતની લઘુતાને ભાવ કાયમ ટકાવી રાખવા માટે ગ્યને નમવાની પરમ આવશ્યક્તા છે. વારંવારને એ નમસ્કાર નમ્રતા અને ચોગ્યની પરાધીનતાને પુષ્ટ કરે છે.
જેના પ્રત્યે આપણે નમ્ર અને આધીન બનીએ છીએ, તે આપણા હિત માટે શું કહે છે, તે જાણવાની પ્રથમ જિજ્ઞાસા જાગે છે અને પછી તેમની હિતકારી આજ્ઞાને જીવનમાં જીવવાનું બળ પ્રાપ્ત થાય છે.
નમસકાર એ સર્વ ધર્મનું મૂળ જે બાળક પોતાના વડીલો પ્રત્યે નમ્ર અને પરાધીન વૃત્તિવાળો હોય છે, તે તેઓના આદેશને અનુસરી શકે છે અને તેથી પિતાના વિકાસને સાધી શકે છે. એ માટે નમસ્કાર એ વિકાસનું પરમ સાધન છે.
નાનપણથી બાળકને માતા પિતાદિને પ્રણમાદિ કરવાનું શીખવવામાં આવ્યું હોય છે, તો તેથી તેના મન ઉપર તેઓ પ્રત્યે પૂરતાને ભાવ ટકી રહે છે. આ રીતે લેકમાં કે લકત્તરમાં નમસ્કાર એ સર્વ પ્રથમ ધર્મ છે.
જ્યાં સુધી પૂર્ણ જ્ઞાની ન બનાય, ત્યાં સુધી પૂર્ણ જ્ઞાનીને અને તેઓના સ્વરૂપને તથા ઉપદેશને સમજાવનાર અધિક
