________________
૯૧
નમ્રતા અને આધીનતા.
C
છે -
નમસ્કારમાં હું અજ્ઞાન ? – એવી મૂલાત છે. એ કબૂલાત અજ્ઞાનની ગર્તો કરાવે છે, જ્ઞાનીની સ્તુતિ કરાવે છે તથા જીવમાં સરલ ભાવ પ્રગટાવે છે; અને સરલતા જ માક્ષમાગ ની પ્રથમ શરત છે.
જેમ ખાળક અજ્ઞાન છે પણ તે માતા-પિતાના શરણે રહે છે, તેા જ્ઞાની પણ થાય છે અને સુખી પણ થાય છે. પરંતુ અજ્ઞાનની સાથે જો હઠ હાય અને પેાતાથી અધિક જ્ઞાનીને શરણે રહેવાની તૈયારી ન હાય, તા તે ખાળક જેમ જેમ માઢુ થતુ જાય છે, તેમ તેમ વધુમાં વધુ આપત્તિમાં આવી પડે છે. તે રીતે માક્ષમાગ માં પણ અજ્ઞાન ક્ષન્તવ્ય છે, ન્તુિ તેના અભિનિવેશ અક્ષન્તન્ય છે,
<
નમો સત્ર તે અભિનિવેશને ટાળી દે છે. ‘નૌ' મંત્ર નમ્રતાને વિકસાવે છે. 'નમસ્તે' મંત્ર દ્વારા જ્ઞાનીઓની પરાધીનતાના સ્વીકાર કરવામાં આવે છે.
નમ્રતા અને આધીનતા.
જ્ઞાનથી અજ્ઞાનતા ટળે છે એ વાત સાચી છે, તે પણ અધૂરુ જ્ઞાન જ્યાં સુધી છે, ત્યાં સુધી તેને પણ અહંકાર થવાને સભવ છે. આથી જ્ઞાન જ્યાં સુધી પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી નમ્રતા પરમ આવશ્યક છે.
‘નો’મંત્ર સ્વલઘુભાવ સત્તા ટકાવી રાખે છે અને એ લઘુભાવના પ્રભાવે જીવ પૂર્ણ દશાને એક વખત પામી શકે છે.
