________________
૮૪
અનુપ્રેક્ષા
“એ વર્ણમાળાનું, શબ્દબ્રહ્મનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ છે. શબ્દબ્રહ્મ એ પરબ્રહ્મનું વાચક છે અને પરબ્રહ્મ શુદ્ધ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. કે જેમાં માત્ર જ્ઞાન રહેલું છે અને જ્ઞાન સિવાય બીજા કેઈ ભાવે રહેલા નથી. - તે શુદ્ધ પરબ્રહ્મસ્વરૂપ ઉપાસ્ય છે, પૂજ્ય છે અને આરાય છે તે સિવાયનું બીજું સ્વરૂપ અનુપાસ્ય, અપૂજ્ય અને અસેવ્ય છે; આ જૈન સિદ્ધાન્ત છે.
સેવ્યતાનું અવચ્છેદક વીતરાગત્વાદિ ગુણવત્તમ છે. વીતરાગતત્વ સર્વવની સાથે વ્યાપ્ત છે, તેથી વીતરાગ અને સર્વ એવું નિર્દોષ કેવલજ્ઞાનસ્વરૂપ અને તેની ઉપાસના જ પરમપદની પ્રાપ્તિનું બીજ છે.
કૃતજ્ઞતા અને સ્વતંત્રતા “નમો’ એ કૃતજ્ઞતાને મંત્ર છે અને “ એ સ્વતત્રતાને પણ મંત્ર છે. કૃતજ્ઞતા-ગુણ એ વ્યવહારધર્મને પાયે છે અને સ્વતંત્રતા-ગુણ એ નિશ્ચયધર્મનું મૂળ છે.
આત્મદ્રવ્ય અનાદિ કર્મસંબદ્ધ હોવા છતાં કર્મ દ્રવ્ય અને આત્મદ્રવ્ય કર્થચિત ભિન્ન છે. આત્મા અને કમને સંચાગસંબંધ છે અને તે વિયેગના અંતવાળે છે. કર્મના સંબંધને આદિ અને અંત છે. આ મદ્રવ્ય અનાદિ-અનંત છે.
આત્મદ્રવ્યની સ્વતંત્રતા અનુભવીને જગત સમક્ષ તેને બતાવનાર શ્રી તીર્થકર ભગવતે અનંત ઉપકારી છે.
