________________
ધર્મકાય, કર્મકાય અને તત્વદાય અવસ્થા. ઉત્તમ એવા રોગની અથવા ઉત્તમ પ્રકારે ગની એટલે મોક્ષ માર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ચેગ વડે જે મોક્ષની સાધના કરવાની હોય છે, તે ગ અને મોક્ષ એ બન્નેની પ્રથમ શ્રદ્ધા આગમના શ્રવણ વડે થાય છે. પછી અનુમાન-ન્યુક્તિ આદિના વિચાર વડે પ્રતીતિ થાય છે અને છેલ્લે ધ્યાનનિદિધ્યાસન વડે સ્પર્શના-પ્રાપ્તિ થાય છે.
આગમ, 'અનુમાન, ધ્યાન અથવા શ્રત, ચિતા અને ' ભાવના એ અનુક્રમે શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસનના 'જ પર્યાયવાચક શબ્દ છે. અને તે ત્રણ અંગેની આરાધના પ્રથમ પદની અર્થભાવનાયુક્ત આરાધના વડે થાય છે.
ધમકાય, કામકાય અને તવકાય અવસ્થા
તીર્થકરેની ધર્મકાય, કર્મકાર્ય અને તત્ત્વકાય એમ ત્રણ અવસ્થા હોય છે. તેને શાસ્ત્રની પરિભાષામાં અનુક્રમે પિંડસ્થ, પદસ્થ અને રૂપાતીત નામથી સંબોધવામાં આવે છે.
ધમકાય અથવા પિંડસ્થ અવસ્થા પ્રભુની સમ્યક્ત્ર પ્રાપ્તિ અનંતર થતી ધર્મ સાધનાને કહેવામાં આવે છે. યવતુ છેલ્લા ભવની અંદર પણ જ્યાં સુધી ઘાતકર્મને ક્ષય થતો નથી ત્યાં સુધી તેમની જન્માવસ્થા, રાજ્યવસ્થા અને ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યા બાદ કેવલજ્ઞાન ન થાય ત્યાં સુધીની છદ્માવસ્થાની આરાધના એ ધર્મકાય અવસ્થા કહી છે. ત્યાર બાદ, ઘાતકમરને ક્ષય અને કેવલ્યની પ્રાપ્તિ થયા બાદ ધર્મ તીર્થની સ્થાપના, નિરન્તર ધર્મોપદેશાદિ વડે. પરોપકારની પ્રવૃત્તિ તે કર્મકાય અવસ્થા છે અને રોગનિરોધરૂપ શેલેશીકરણને તત્ત્વકાય અવસ્થા કહી છે
