________________
અનુપ્રેક્ષા
પુષ્ટ નિમિત્તાનાં સ્મરણને શાસ્ત્રમાં મેક્ષમાગને પ્રાણ કહ્યો છે. સ્મરણ એ સર્વસિદ્ધિઓને આપવામાં અચિત્ય ચિન્તામણિ સમાન ગણાય છે. નિમિત્તોની સ્મૃતિરૂપી ચિન્તામણિ રત્ન પ્રશસ્ત ધ્યાનાદિ ભાવેને પ્રાપ્ત કરાવી પ્રશસ્ત ફળને અભિવ્યક્ત કરે છે.
સ્મરણ, વિચિંતન અને ધ્યાન એ સાધનાનું જીવિત, પ્રાણ અને વીર્ય છે. પુષ્ટ નિમિત્તોના આલમ્બનથી તે પ્રાપ્ય છે. તેથી પુષ્ટ નિમિત્તો સાધનાના પ્રાણ ગણાય છે.
શ્રીસિદ્ધસેનસૂરિજી ફરમાવે છે કે - “પુસુનિશ્ચિમ, મોક્ષ–સમાવ-રાધને !”
મોક્ષરૂપી કાર્યની સિદ્ધિ માટે શ્રી જિનેન્દ્ર ભગવાન અને ઉપલક્ષણથી પાંચ પરમેષ્ટિએ પુષ્ટ નિમિત્ત છે. તેથી શ્રી નમસ્કાર મંત્ર સર્વ સાધકને પુષ્ટ આલંબનરૂપ થઈને સાધ્યની સિદ્ધિ કરાવે છે.
દેહનું દ્રવ્ય સ્વાધ્ય અને આત્માનું ભાવ સ્વાધ્ય.
પંચમંગલ મહાકૃતસકંધરૂપ હોવાથી સમ્યગ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. પંચ પરમેષ્ઠિની સ્તુતિરૂપ હેવાથી સમ્યગ દર્શનસ્વરૂપ છે. તથા સામાયિકની ક્રિયાના અંગરૂપ અને મન, વચન, કાયાની પ્રશસ્ત ક્રિયારૂપ હોવાથી કથંચિત્ ચારિત્રસ્વરૂપ પણ છે. જ્ઞાનમાં પ્રધાનતા મનની, સ્તુતિમાં પ્રધાનતા વચનની અને ક્રિયામાં પ્રધાનતા કાયાની રહેલી છે.
