________________
૨૪૨
અનુપ્રેક્ષા નમસ્કારને પર્યાય અહિંસા, સંયમ અને તપ.
અંતરમાં કરુણા અને વર્તનમાં અહિંસા એ શ્રેષ્ઠ મંગલ છે.
અહિંસામાં બીજા જીવો પ્રત્યે તાત્વિક નમનભાવ છે. સંયમ અને તપ અહિંસાની સિદ્ધિ માટે અનિવાર્ય છે.
પાંચેય ઈન્દ્રને કાબૂમાં રાખવી તે સંયમ છે અને મનને કાબૂમાં રાખવું તે તપ છે. ઈન્દ્રિ અને મનને અંકુ શમાં રાખ્યા સિવાય અહિંસા પળાતી નથી અને અહિંસાને પાળ્યા વિના નમસ્કારધર્મની આરાધના પૂર્ણ પણે થતી નથી.
અહિંસાના પાલનમાં પ્રભુ આજ્ઞાની આરાધના છે. પ્રભુઆજ્ઞાનું રહસ્ય જીવ માત્રને આત્મસમ સ્વીકારવામાં છે.
વર્તન વગરની ઉચ્ચ વિચારસરણી પણ વધ્યું છે. વિચારનું ફળ વર્તન છે. તે જ્યાં હોતું નથી, ત્યાં વિચાર એ માત્ર વાણું અને બુદ્ધિને વિલાસ છે.
અહિંસા, સંયમ અને તપને એ જ કારણે ઉત્કૃષ્ટ મંગલ તરીકે ગણાવ્યાં છે.
મૈત્રી વિનાની અહિંસા જેમ શુષ્ક છે, તેમ અહિંસા વિનાની મિત્રી પણ માયા છે. વૈરાગ્ય વિનાને સંયમ જેમ શુષ્ક છે, તેમ સંયમ વિનાને વૈરાગ્ય પણ છેતરપિંડી છે, અનાસક્તિ વિનાને તપ જેમ શુષ્ક છે, તેમ તપ વિનાની અનાસક્તિ પણ આડંબર માત્ર છે.
