________________
મનને જિતાડનાર “નમો મંત્ર.
૧૭૭ “નમો મંત્ર આત્માભિમુખ બનાવે છે. બહિર્મુખ મનને આત્માભિમુખ બનાવવા માટેનું સામર્થ્ય “નમે ” મંત્રમાં છે.
“નમો પદને અર્થ આત્માને મુખ્ય સ્થાન આપવું અને મન તથા ઉપલક્ષણથી વચન, કાયા, કુટુંબ, ધન આદિને ગૌણત્વ આપવું તે છે.
“નમો પદને વિશેષ અર્થ આત્મામાં જ ચિત્ત, આત્મામાં જ મન, આત્મા તરફ જ લેશ્યા, આત્માને જ અધ્યવસાય, આત્માને જ તીવ્ર અધ્યવસાય, આત્મામાં જ ઉપગ અને આમામાં જ તીવ્ર ઉપગ ધારણ કરે તે છે.
ત્રણેય કરશે અને ત્રણેય એ આત્મભાવનાથી જ ભાવિત કરવા, તે “નમે” પદને વિશેષ અર્થ છે.
નમો પદ કેવળ નમસ્કાર રૂપ નથી, કિંતુ દ્રવ્યભાવસંકેચરૂપ છે. દ્રવ્યથી અને ભાવથી, દેહથી અને પ્રાણથી, મનથી અને બુદ્ધિથી, બાહ્યથી અને અંતરથી સંકુચિત થવું, તેમજ એ દેહ-પ્રાણ, મન, બુદ્ધિ વગેરે બધામાં ચિતન્યનું સંપાદન કરનાર આત્મતત્તવમાં જ વિલીન થવું, નિમજિત થવું તથા તન્મય, તત્પર અને તકૂપ થવું, એ “
ન પદને રહસ્યાર્થ છે. ન” પદની સાથે શ્રી અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ આદિ પદોને જોડવાથી, તેનો અર્થ અને આશય પણ આત્માની શુદ્ધ અવસ્થાઓને આગળ કરવા છે તથા તે અવસ્થાઓ વડે અવસ્થાવાન શુદ્ધ આત્માની અંદર પરિણતિ લઈ જઈ ત્યાં સ્થિર કરવાને છે.
