________________
૯૮
અનુપ્રેક્ષા
આંતર ભાવે સાર્થેની અહંતાના અને મમતાના ભાવને પેદા કરે છે.
વસ્તુતઃ નમસ્કાર એ અહંતા–મમતાને નાશક અને નિમમતા નિરહંતા અને સમતાનો ઉત્પાદક છે. સમતા સમાધિસ્વરૂપ છે અને બાહ્ય વિષયેની મમતા સંકલેશસ્વરૂપ છે. સંકલેશને ટાળી સમાધિને સાધી આપનાર નમસ્કાર સર્વ અવસ્થાઓમાં ક્તવ્ય છે.
પ્રથમ ગુણસ્થાનકે નમસ્કાર મિથ્યાત્વને નાશ કરે છે, એથે શુણસ્થાનકે કરેલા નમસ્કાર અવિરતિનો નાશ કરે છે અને છઠે ગુણસ્થાનકે કરેલે નમસ્કાર પ્રમાદને નાશક બને છે. ઉપરના ગુણસ્થાનકોએ તે નમસ્કાર સ્વભાવ પરિણમનરૂપ બની અસંગભાવ લાવે છે.
કહ્યું છે કે – જેહ ધ્યાન અરિહંત કે તેથી જ આતમ ધ્યાન, ફેર કછુ ઈણમેં નહિ, એહી જ પરમ નિધાન.(૧)
જ્ઞાન, કેયાન અને સમતા. પર્યાયમાં અનુસ્મૃત દ્રવ્ય છે, દ્રવ્યમાં પ્રધાનતા ગુણની છે અને ગુણમાં પ્રધાનતા જ્ઞાનની છે. જ્ઞાન કરતાં પણ શ્રેષ્ઠ આનંદ છે.
દ્રવ્ય સામાન્ય વૃદ્ધિકારક છે, ગુણ સામાન્ય એકત્વકર છે અને પર્યાય સામાન્ય તુલ્યતાકર છે. એ રીતે દ્રવ્ય-ગુણપર્યાયથી પરમાત્માનું ધ્યાન એ આત્માનું જ ધ્યાન છે અને
