________________
૭૮
વિહાર શ્રી મહાવીર
એટલે જ એમની ગતિ સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાને થવાનું મેં તને કહેલું "
વાતચીત દરમ્યાન જ શ્રેણિકે મધુર દુંદુભિનાદ સાંભળે. તપાસ કરતા તે જાણી શકો કે, “પ્રસન્નચન્દ મહામુનિને કેવળજ્ઞાન ઉપજ્યુ. છે.' - ધ્યાનનું સ્વરૂપ –ધ્યાન એટલે ધ્યાવું તે. પિતાના લક્ષ્યબિંદુ
ઉપર દષ્ટિને સ્થિર કરી, મન, વચન અને કાયાની તમામ પ્રકારની - શક્તિઓને તે તરફ વહેતી કરવી તેનું ધ્યાન, ધ્યાન સમયે માનવીના
ભાવ ચિંદાનંદમય હોય. જે તે ભાવમા અણુમાત્ર ફરક પડે તો માનવી પોતાના લક્ષ્યબિન્દુથી વેગળે પડી જાય. ધ્યાન સમયે કામ કે ક્રોધની
વાળા અંતરમાં પ્રજજવલિત થાય, તો લાભની અપેક્ષાએ હાનિ વિશેષ થાય. કેમકે ધ્યાનને જેટલો ઉચ્ચ પ્રકાર, તેટલી તેમાંથી ગબડવાની ઉચ્ચ પ્રકારની શિક્ષા.
ધ્યાનભેદે મુનિ પ્રસન્નચન્દ્ર નરકને યોગ્ય બનેલા અને પુનઃ સ્વર્ગને લાયક બનેલા, તે પછી ધ્યાનમાં આગળ વધતાં તેમને કેવળજ્ઞાન થયેલું. - દયાન, ગનો જ એક પ્રકાર છે. મન-વચન-કાયાને આત્માની દિશામાં એક કરવા તેનું નામ જ ધ્યાન. ધ્યાનનું સ્વરૂપ અતિ સૂક્ષમ અને નિર્મળતમ છે. ધ્યાનના મુખ્ય ચાર પ્રકાર. (૧) આર્તધ્યાન (ર) રૌદ્રધ્યાન (૩) ધર્મધ્યાન (૪) શુકલ ધ્યાન. ધ્યાનની છેલ્લી કોટી તે શુકલધ્યાન. શુકલધ્યાને વર્તતા આત્માની મનોભૂમિકા કેવળ આત્માના પ્રકાશ વડેજ રંગાઈ જાય. સૃષ્ટિના સર્વ વ્યાપારમાંથી મુક્ત બની, વિશ્વના આમ વ્યાપાર સાથે તે એકાકાર બને અને -તેજ પ્રમાણે વર્તતાં આત્માને ઉચ્ચ ગતિ સાંપડે.
કેવળી અવસ્થાનાં માસ–ભગવાન શ્રી મહાવીરે કેવળી - અવસ્થાનાં ત્રીસ ચોમાસા કર્યા કયાં ગાળ્યાં, તેને ક્રમ નીચે મુજબ છે.
