________________
પ્રગતિ કોને કહેવાય ?
૩૪૫ જગત આજે જે રૂપમાં છે, તે રૂપ તેનાજ ઘડવૈયાઓના વિચાર કાર્યના ફળરૂપે છે. જગતના આજના રૂપરંગમાં આવશ્યક પરિવર્તન નની જરૂર ઘણું મહાશયને જણાય છે. રૂપરંગના પલ્ટો કાજે માનવકની નસ પારખી, તેને આવશ્યક પૌષધ આપવાની જરૂર છે. અશાંત આજના માનવજગતમાં શાંતિનો સ્નેહભય સૂર રેલાવવાનું પ્રબળ સાધન સાહિત્ય છે. માનવ-જગતની પળને અભ્યાસીજ આ મહાન કાર્ય કરી શકે છે.
પતિ-પ્રગતિ સબંધી વિશ્વોપકારી શ્રી વીરનાં વચને “તમે માનતા હશે કે બે રોટલીને બદલે ત્રણ ખાત થવાય તે પ્રગતિ, ચાર કલાકને ઠેકાણે સાત કલાકની નિદ્રા લેવાય તે પ્રગતિ, ભર બજારે ગમે તેમ હરાય કરાય કે ચવાય તે પ્રગતિ; પણ ના! તે પ્રગતિ કહેવાય જ નહિ; આત્માના વિશ્વમય સ્નેહને વ્યાપક બનવા માટે જેટલી ગતિ જે સાધનો દ્વારા મળે તેટલી તેની પ્રગતિ થઈ કહેવાય અને તેમાં સહાયરૂપ નીવડેલા સાધનોને પ્રાગતિક દ્રવ્ય કહી શકાય.' ,
અણુ–મ્બની શોધથી વિજ્ઞાનની પ્રગતિ થઈ માનો, છતાં બહારની પ્રગતિ કયા સુધી? અસીમ આકાશના નેહને માપવા કે પીવા માટે વિજ્ઞાનીઓ ક બેઓ તૈયાર કરશે? અસીમમાં સસીમાકોરે સમાઈ જવા માટે કેવળ બાહ્ય પ્રકારની પ્રતિથી દિ ન વળે, અંતરમા સહાનુભૂતિ અને જ્ઞાનજ્યોત જગાવવી પડે. કેવળ વૈજ્ઞાનિક પ્રમતિથી વિશ્વનાં કેટલાંય બળોને અન્યાય થવા સંભવ છે. કેમકે વિજ્ઞા*-નના સ્થલ પ્રકાશની મર્યાદામાં આવતા તમામ પદાર્થોને તે દુનિયાની આગળ રજુ કરશે, પણ જે તેની નજર નહિ પડે તેમને તો તેનાથી આકરે અન્યાય થવાનેજ છે.
જૂના વિચાર અને નવા વિચાર એ બે બળોની ખેંચતાબુથી આજે દુનિયાને રય ચાલે છે. જૂના-નવાનો સમય આજે પહેલી તકે ય જોઈએ. મધુ બળ અધ્યાત્મમાં માને છે, જયારે અર્ધી વિના
