________________
ચંપાપુરીનું સ્થાન
૩૧૯ બની રહે છે. જ્યારે બાકી રહેતા પ્રથમ વર્ગના પુરાવાઓ (નં. ૧૧ પૃ. ૪૩) ૫ણ ઉપર તારવેલ નિર્ણયને પુષ્ટિ આપી વિશેષ સ્પષ્ટ સ્વરૂપે જાહેર કરે છે. તે કથન તેમણે ' નિરયાવળીમાંથી ઉતારીને હિંદીભાષામાં રજુ કરેલ છે. આખા કથનમાંથી ઉપયોગી લેખાય તેવો ભ ગ આ પ્રમાણે છે.
') કૌશામ્બી નગરીસે ચંપાનગરી કુછ બહુત દૂર નહિ થી (ર) ચંપાનગરી કે પાસ નગાનદી વહેતી હૈ (૪) ઇસ વાતે સતાનિક રાજા લશ્કર કે સાથ પહિલે નામે બેઠ કર જમના નદીમેં ચલા પીછે પ્રયાગ કે પાસ જહા જમના નદી ગંગા મહાનદીમે મિલ ગઈ તબ ગગા મેં નાવસે ચલકર ચંપાનગરી; એક રાત્રિમે પહુચ ગયા '
આ ત્રણે અવતરણોને હવે એક પછી એક તપાસીએ. (H) કૌશામ્બી નગરીસે ચંપાનગરી કુછ બહુત દૂર નહિ થી “ કુછ બહુત દૂર નહિ શી ' આ શબ્દોથી બે નગરી વચ્ચે બહુ બહુ તો ૫૦ થી ૧૦૦ માઈલનું અંતર હોવાનું સમજાય છે. તેમાં ય કૌશામ્બીનું સ્થાન તો મહાબાદની પશ્ચિમે ૨૫–૨૮ માઈ નદી પ્રવાહ આવ્યાનું નિશ્ચિત જ છે. એટલે અહાબ હની પૂર્વમાં આવેલ ચ પાનું સ્થાન ઉપરના કલ્પિત ૧૦૦ માઇલમાંથી બાદ થતાં ૨૦ થી ૫૦ માઈલ જેટલું જ છેટે લેખવું રહે છે. ( )
ચંપાનગરી કે પાસ ગ માં નદી વહતી છે. જો કે આ શબ્દોથી ચપા પિતે જ ગંગા તટે આવ્યાનું સમજાય છે. પરંતુ બીજા અવતરણાથી - સ્પષ્ટ થાય છે કે ચા પી નદી તો ગંગામાં મળતી એક નાની નદી છે.
જેનું બીજું નામ “માલિની' છે ને ચ પાનગરી આ ચંપા નદી પર વસેલી છે વળી મરી ગગાનદીને જાન્હવી અને ભાગીરથી - નામ અપાયાં છે; પરંતુ “માલિની • અપાયાનું જાણમાં નથી.
એટલે પણ સાબિત થાય છે કે મોટી ગંગાના તટે ચંપાનગરી નથી. પર તુ હાલમાં મુખ્ય ગંગા નદીને પ્રવાહ બદલાત, અવશેષ રૂપે થઈ
