________________
ચંપાપુરીનું સ્થાન
૩૧૩
પરિણામે, (આજે જેમ શત્રુજ્ય તીર્થ પર અંગારશા પીરની કબર ઉમેરાણી છે તેમને તે તીર્થ પર કેટલાક વિદિક તેમજ બૌદ્ધિક ચિન્હો ઉમેરાયાં હશે પણ તીર્થ પલટો તે અલ્લાઉદ્દીને મધ્ય હિંદમાં ચલાવેલી ખૂનરેજીના વખતમાં જ થયા હશે. એટલે ભગવાન મહાવરની ખરી નિર્વાણભૂમિ તે બિહારમાં આવેલ પાવાપુરીને બદલે મધ્ય
અવ તીમાં આવેલ શ્રી વિશાળા યાને શ્રી અપાપા કે જ્યાં આજે -સચીના અવશેષો જળવાયલા પડયા છે તે જ માની શકાય.
| ચંપાપુરીનું સ્થાન ? પ્રચલિત માન્યતા–જૈન ધર્મ પાળનારાએ પોતાના ઇષ્ટદેવને - તીર્થ કરે નામથી સંબોધે છે. તેવા એક તીર્થ કરની નિર્વાણભૂમિ -ચંપાપુરી ગણાય છે અને તેનું સ્થળ આધુનિક પ્રચલિત માન્યતાનુસાર , ઉત્તર હિંદના પ્રદેશમાંથી વહેતી ગંગાનદી પૂર્વ તરફ આવીને અગાળા ઇલાકામાં વળાંક લઈને જવાં દક્ષિણે વળે છે ત્યાં ખૂણામાં ભાગલપુર જીલ્લાનું મુખ્ય શહેર ભાગલપુર છે તેની પાસે ચંપા નામનું ગામ આવેલ છે તેને જ લેખે છે.
સત્ય વસ્તુ ––આ માન્યતાથી વિરૂદ્ધ જઈ એક વખતે મહાન શિલ અને વિદર્ભ તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા મધ્યપ્રાંતમાં જ્યાં સમ્રાટ પ્રિયદશને રૂપનાથનો શિલાલેખ છે તેની નજીકમાં જ સાચી ચંપાપુરી હોવાનું મારું નમ્ર મ તવ્ય છે.
વર્તમાન ચંપાથી ભિન્ન સ્થળે જ ચંપા હોવાની મારી માન્યતા કેવી રીતે ઉદ્ભવી એ પ્રશ્ન સહેજ થાય. ઉત્તર સહેલા છે. પ્રાચીન શાસ્ત્રીય ગ્રન્થ અને ગ્રન્થકારેન વચને વિશેષ પ્રમાણભૂત અને સત્યની તદ્દન નજીક છેવાની માન્યતા મૂળની જ મારા માનસપટે ૧ અહીંથી મોટો ભાગ પ્રાચીન ભારતવર્ષમાં ભાગ પાંચના અતે જોડેલી પૂરવી તથા ડે, ત્રિશુલનદાસના અપ્રગટ લેખો ઉપરથી લીધે છે.
