________________
વહેતાં જીવન તેજ
' ૧૭૭ | લેક દ્રવ્યથી ચાર પ્રકાર છે, તેમાં દ્રવ્યથી લેક એક છે. પંચાસ્તિકાયના સ્વરૂપવાળો તેમજ પરિમાણુ યુદ્ધ છે. ક્ષેત્રથી અસંખ્યાતા કોટામટી જન પ્રમાણ છે, માટે સાત છે. કાળથી
અનાદિ-અનન્ત છે, કોઈ પણ વખત અલેક નહા, નથી કે નહી * હશે એમ નથી. તે ભૂતામાં હતો, વર્તમાનમાં છે અને ભાવિમાં રહેવાને. ભાવથી લેક અનન્ય છે, કેમ કે અનન્તવણે ગધાદિક પર્યાય યુક્ત છે.
જીવના પણ ચાર ભાગ થઈ શકે, દ્રવ્યથી છa અનન્ત અને નિત્ય છે. ક્ષેત્રથી અનેક પ્રદેશની અવગાહનાવાળે અને સાત છે. કળથી ત્રણે કાળમાં અનન્ત અને શાશ્વત છે. ભાવથી અનન્ત જ્ઞાનાદિ યુક્ત છે, તેથી અનન્ત છે.
સિદ્ધ એટલે સિદ્ધ જીવની સમીપનું ક્ષેત્ર સિદ્ધશિલા જાણવી, દિવ્યથી તે શિલા એક અને ધ્રુવ છે. ક્ષેત્રથી પીસ્તાલીસ લાખ એજન
પરિમાણવાળી છે, કાળથી અનાદિ અના છે. ભાવથી અનેક વર્ણાદિક પર્યાયે કરી યુકત છે.
સિદ્ધ એટલે સકલ ને ક્ષય થવાથી જેમને નિર્મળ આત્મદર્શન થયું છે તે. તે સિદ્ધ દ્રવ્યથી અનંત છે. ક્ષેત્રથી અસંખ્ય પ્રદેશ વ્યાપી છે. કાળથી સાદિ અનંત છે ભાવથી અનેકજ્ઞાન યુકત છે. '
બાલમરણથી સંસારવૃદ્ધિ અને પંડિત મરણથી ભવપરંપરાની હાનિ થાય છે. બાલમરણના પણ બાર પ્રકાર છે. (૧) બામરણ-સુધાદિક પીડાથી અથવા સંયમષ્ટ થઈ મરણ પામે
તે બાલમરણ. (૨) શલ્યમરણ-મનમાં શલ્ય રાખી મૃત્યુ પામે, તે અન્ત શલ્યુમરણું. (૩) તક્ષવમરણ–માણસ પોતાના ભવનું નિયાણું કરીને મરણ પામે
તે તદુભવમરણ,
૧૨
