________________
૧૪૪
વિદ્ધારક શ્રી મહાવીર પરંતુ જૈન ધાર્મિક ક્રિયાઓની પાછળ જે સિદ્ધાન્તો અને ઉદ્દેશક કામ કરી રહ્યા છે તેની તુલનામાં સુધારાની તમામ વાત નકામી જ ગણાય. સ્વામીવાત્સલ્ય કે સંઘ પાછળ ખચીતા પૈસામાં પહેલા ઉદ્દેશ એ છે કે, “માનવીની લક્ષ્મી–મૂચ્છ ઘટાડવી, તેની ધર્મભાવના દઢ કરવી. આખા શ્રી સઘને ધર્મ-કુટુંબ સમજતા ચવું. ઉપરાંતમાં વિશ્વની સાથે સંકળાયેલા સૂક્ષ્મ ઉદ્દેશ વધ્યું છે. શ્રી સંઘ યાત્રાર્થે જાય એટલે તેમાં સહેજે બે હજાર માણસ હોય, સાથે પૂ. સાધુ, સાધ્વીઓ હેય, દહેરાસર હેય, પિતાના વતનથી યાત્રાધામને જેટલા ! ગાઉનું અંતર હોય તેટલા ગાઉમાં શ્રી સંધનું પવિત્ર જીવન્ત બળ સૂક્ષ્મ પવિત્ર પ્રસરાવે, જેના રજકણો વિશ્વના સીમાડા સુધી પહોંચી શકે અને પ્રાણીમાત્રને કલ્યાણની દિશાનું જ સૂચન કરે. જૈન ધર્મની પ્રત્યેક ધાર્મિક ક્રિયાની પાછળ સ્થલ અને ચમ. ઉભય ઉદ્દેશે તરી રહ્યા છે. કે જેથી તે સામાન્યમાં સામાન્ય સંસારીને પણ મનગમતો બની શકે અને છેલ્લામાં છેલ્લી કેટીનું સક્ષમ જીવન વિતાવવા ઇચ્છતા મહામાનવને પણ બંધબેસતા આવી. શકે, શ્રી તીર્થકર દેએ ધર્મની રચનામાં એ ખાસ ખૂબી કરી છે,
ઓત્માને વિવિધ પ્રકારના સાંસારિક વિશેનાં જન્મ જન્મનાં સારા નરસાં કર્મદળેથી મુક્ત કરી તેનું નામ જ મુક્તિ અને તે બદલ ઉપર સૂચવેલા માર્ગોનું યથાશક્તિમાન મન-વચન કાયાથી જાળવવું જ પડે. જૈનધર્મને કોઈ પણ સિદ્ધાન્ત એ નથી કે તે સમજવાથી કે બોલવાથી જ કલ્યાણ થાય. તેને તો સમજવું પડે, તે પ્રત્યે આદર ધર પડે અને ક્રિયા વડે આત્મામાં તેને સ દેશ વહેતા. કરવી પડે ત્યારે જ કાંઈક રસ્તે સુઝે.
જે ભવ્યાત્માઓ જે રસ્તે ચાલવાથી મુકત થયા, આનંદમાં મળી શક્યા અને તે પછી તેમણે તે માર્ગે જવાની જે ચાવીઓ દર્શાવી. તેજ ચાવીઓ અમે ઉપર વર્ણવી છે. તેનું પાલન, આત્માનંદનું પરમંકાર બનો !
