________________
જૈન દીક્ષા
૧૭૦
પણ તે કાંઈ નામેાશીને વિષય ન જ ગણાય : દરેક ભાવના વિકસિત થવા માટે સમય માંગે છે. જે કાળનું પાલિટિકસ જ આજેના પાલિટિકસથી ઘણું જ સંકુચિત હતું તે કાળનું ધર્માંશાસન છેલ્લી હદની વ્યાપકતાવાળુ હાવાની આશા રાખવી એ બુદ્ધિમત્તા નથી. ”
""
“ અને, મિ. પાતક ! હમે જે કાળમાં જૈન સને પ્રભાવ (influence) રાજા તેમજ પ્રજાપર હાવાનું ' જણાવ્યું તે કાળમાં પણ, તે પ્રભાવ જૈનોની શ્રીમતાઇને આભારી નહિ જ હાય, પણ તેઓની ક્ષાત્રવટ તથા ધર્મભાવના (સમિટ • ભાવના) ને જ આભારી હો,શ્રીમ તાઇ તા એ એ ગુણાના ♦ પડછાયા તરીકે–phenomenon રૂપે—હયાતીમાં આવી હાય. ”” વ્યાપક દૃષ્ટિ (Common-sense) થી આપે કરેલા અવલાકનને ઇતિહાસના હકીકતના ટેકા છે.”
,,"
tr
૩
તિહાસ એટલે જ અમુક અમુક સોગા વચ્ચે અનેલી અમુક ઘટનાઓની નાંધ. એવી જ ઘટના, એવા જ સોગા ફરી એકઠા થતાં, ક્રી બનવા પામેઃ તેથી સંજોગા પરથી ઘટના અને ધટના પરથી સજોગોનું અનુમાન ઠીકઠીક કરી શકાય અને એ રીતે ‘ભૂતકાળમાં તેમજ ભવિષ્યકાળમાં ષ્ટિપાત થઈ શકે અમુક દેશના ઇતિહાસ નહિ વાંચવા પામેલ મનુષ્ય કે અમુક ધર્મનાં શાસ્ત્રો નહિ જોવા પામેલા પુરૂષ જો અનુભવી હાય તા જીંદગી દર્મ્યાનનાં પેાતાનાં અવલેાકના અને અનુભવાના ‘ ઉપયાગ’ થી ચેસ ઈતિહાસ અને ચોક્કસ ધર્મ શાસ્ત્રમાં જે ભાવ હાય તે જ ભાવ કહી શકે.
તા
*
'
“ખરૂં, મિ. નાના ! પહેલાં હું એમ શિખ્યા હતા અને તેથી માનતા હતા કે ચાસ શાસ્રાના મૂળ પાઠ, અર્થ, ટીકા, વિવેચન અને તે પર ખીજું જે કાંઈ સેકડા સાધુએ જાદે જાદે
1
'
