________________
છઠું]
અલંકારશાસ્ત્ર (કાવ્યશાસ્ત્ર)
૧૯
આશિક કૃતિઓ
રૂપક-મંજરી (વિ. સં. ૧૬૪) – આ ગોપાલના પુત્ર રૂપચન્દ્રની સો લેક જેવડી કૃતિ હેવાને જૈo કં. (પ. ૩૧૨)માં ઉલ્લેખ છે. આ નામથી કઈ કૃતિ જિલ્ડ ર૦ માં નોંધાયેલી નથી. પણ એમાં (ખંડ ૧, પૃ. ૩૩રમા) આ હકીકત રૂપમંજરીનામમાલાને અંગે જોવાય છે જે ખરી રીતે તેમ ન જ હેય તે પ્રસ્તુત નામ વિચારતાં એમાં રૂપક નામના અલંકાર વિષે નિરૂપણ હશે એમ લાગે છે અને એ હિસાબે એ અલંકારશાસ્ત્રની કૃતિ ગણાય
રૂપક માલા- આ ઉપાય પુણ્યનંદનની કૃતિ છે અને એના ઉપર સમયસંદગણિએ વિ સં ૧૩માં ટીકા રચી છે. આ નામની એક કૃતિ પાર્વચન સરિએ વિ. સં. ૧૫૮૬માં રચી છે. વળી આ નામની એક અજ્ઞાતક્તક કૃતિ પણ છે.
વાતિ પંચાશિકા--આ રનારની રચના છે એમ જૈ થૈ (૫. ૩૧૨)માં ઉલ્લેખ છે. મને તે આ નામ વિચારતાં બે કલ્પના સુરે છેઃ (૧) આ વક્રોક્તિનાં પચાસ ઉદાહરણરૂપ હશે. () આમાં વોકિત વિષે પચાસ પધો હશે. પ્રથમ વિકલ્પ સાચા હૈય તે એ અલંકારશાસ્ત્રની કે કાવ્યરૂપ કૃતિ ગણાય. બીજો વિકલ્પ પર હોય તે એ અલંકારશાસ્ત્રની કૃતિ ગણાય.
