________________
૪ જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યને ઈતિહાસ પ્રકરણ બોલાતી ભાષાને નિયંત્રિત કરી. આ ભાષાને વૈદિક યાને ‘છાંદસ ભાવથી ભિન્ન બતાવવા તેમજ એમાથી એની ઉત્પત્તિ સૂચવવા લૌકિક (classical) સંસ્કૃત એવું નામ આધુનિક વિદ્વાનોએ આપ્યું છે. આ વ્યાકરણમાં નહિ નેપાયેલા એવા કેટલાક પગે ઉભાસની કૃતિઓમાં મળે છે તેમ છતાં એની પણ ભાષા તે આ લૌકિક સંસ્કૃત જ છે, અને ભાસ પછી થયેલા દરેક સંસ્કૃત ગ્રંથકારની ભાષા આ જ રહી છે. આજે પણ આ ભાષામાં પુસ્તકે રચાય છે નહિ કે વૈદિક ભાષામાં અને પ્રસગવશાત્ ભાષણ અપાય છે એટલે આ દૃષ્ટિએ તે આ ભાષા વતી જાગતી જ છે. એ મૃત ભાષા (dead language) ન જ ગણાય અને ગણાવી પણ ન જ જોઇએ.
જૈન લિપિબદ્ધ સાહિત્ય અમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામી છે. સ પૂર્વે પટ૮થી ઇ. સ. પૂર્વે પ૨૭) પૂર્વનું મળતું નથી. એ રીતે વિચારતા જૈને હાથે સસ્કૃતમાં લખાયેલી તમામ કૃતિઓ અશ્વોપ, લાસ વગરના ગ્રંથની પકે લૌકિક સંસ્કૃત ભાષામાં જ છે.
ભાષા કેની?–ભાપા એ તે વિચારેને વ્યકત કરવાનું એક વાહન છે અને એ પણ સારો સંપૂર્ણ નથી, તે પછી અમુક ભણી તે અમુક લેકેની કે અમુક સંપ્રદાયની છે એમ કેમ કહેવાય? જે જે ભાષા બેલે એમાં વિચાર કરે અને લખે તેની તે ભાણા ગણાય તેમ છતાં એવો ભ્રમ સેવા જેવાય છે કે જાણે વૈદિક ભાષા અથવા વેદાદિની સંસ્કૃત ભાષા તે બ્રાહ્મણની જ, અવેસ્તા-પહેલવી તે પારસીઓની જ, પાલિ' તે બૌહોની જ અને અહમાગાહી (અર્ધમાગધી) તે જૈનેની જ ભાષા છે. આ વસ્તસ્થિતિ સાચી નથી એ મેં પાછી
૧ એમની કૃતિઓમાં કેટલેક સ્થળે અપાણિનીય ગણાય એવા પ્રગા છે " ભાલનાટકચક્રનું દિતીય પરિશિષ્ટ (પૃ ૫૬-૫૭)
