________________
પ્રકરણ ૧૫: વિજ્ઞાન
વિજ્ઞાનના સામાન્ય અથ વિશિષ્ટ જ્ઞાન' એમ થાય છે. વળી આ શબ્દના ખીજા પશુ અથ કરાય છેઃ (૧) શાસ્ત્રીય જ્ઞાન, (૨) અનુભવજ્ઞાન અને (૩) બ્રહ્મજ્ઞાન. અહીં તો હું થ્યા શબ્દ ભૌતિક-શાસ્ત્ર, રસાયન-શાસ્ત્ર, જીવ–શાસ્ત્ર, ભૂસ્તર શાસ્ત્ર, ખનિજ-શાસ્ત્ર, ધાતુશાસ્ત્ર એમ વિવિધ વૈજ્ઞાનિક શાખાઓને અગેના ગ્રંથા એ અથ માં વાપરું છું. અન્ય શબ્દોમાં કહુ તો જેને અમેછમાં સાયન્સ (science) કહે છે તેને લગતા ગ્રંથી એમ અહીં હ* વિજ્ઞાન' શબ્દથી સૂચવું છું.
કલાકલાપ (લ. વિ. સં. ૧૨૮૦) ૨૦ પ્ર૦ (પૃ. ૧૨૬)માં 'વાથડ' ગચ્છના જિનદત્તસૂરિના શિષ્ય અઞરચન્દ્રસૂરિની કૃતિઓ ગણાવાઈ છે. એમાંની એકનુ નામ અહીં કલાકલાપ એમ પાયુ છે અને એના શાસ્ત્ર' તરીકે ઉલ્લેખ કરાયા છે. શુ' એમાં ૭૨ ૪ ૬૪ કળાઓનું ન નિપણ હશે? ક્ષેમેન્દ્ર કલાવિલાસ રમ્યા છે તેના જેવી આ કૃતિ હો લકિલાપની એક હાથપાથી હછ સુધી તે મળી આવી નથી એટલે એ કૃતિના વિષય વિષે ખાતરીથી શ" કહેવાય 2
' '
'' .
I
ભૃગ-પશ્ચિાસ (લ. વિ. સં. ૧૩૨૧)— ાના કર્યાં.હુ'સદેવ છે. એ શો દેવના આશ્રિત—કૃપાપાત્ર (protege) થાય છે, ઇ. સની ૧૩મી સદીમાં વિદ્યમાન આ "સદેવે છે, ખડમાં ૧૭૧૨ શ્લોકમાં મા કૃતિ રચી છે. પ્રાણિ-વિદ્યા (zoology)ના આ વિલ - પુસ્તકની એક હાથપાથી ત્રિવેન્દ્રમના રાજમહેલ-પુસ્તકાલય”માં છે,
2
