________________
१७४
वीरस्तुतिः ।
त्रिशला माता विदेह कुलमां जन्म्या हता, तेथी तेमनुं नाम विदेहदिन्ना पड्युं हतु, माताना आ नामथी महावीर प्रभुनु मातृपक्षनु नाम पण 'विदेहदिन्न' पढी ग हतुं ) ज्ञातृपुत्र, काश्यप, अने वैशालिक ए नामो तेमनी सासारिक अवस्था ना सूचक छे, महावीर, सन्मति अने श्रमण भगवान् आ त्रण नामो तेमणे साधक अवस्थामा पोताना आत्म-वीर्यादि गुणोथी प्राप्त कर्या हता, वर्धमान पितृपक्षनु नाम, अने विदेहदिन्न मातृपक्षनुं नाम हतु । ' ज्ञातृपुत्र' ए वंश परथी नाम पड्यु | 'काश्यप' - गोत्रथी नाम पढ्यं हतु । वैशालिक' जन्मस्थानना सम्बन्धनु सूचक छे । 'महावीर' आत्म-वीर्यसूचक, 'सन्मति' आत्मज्ञान सूचक अने 'श्रमण भगवान्' श्रमण संस्कृतिना तात्कालिक अग्रेसर अर्थसूचक छे ।
ज्ञातपुत्र
उपरोक्त सर्व नामोमाथी भगवान् महावीरना 'ज्ञातृपुत्र' अथवा 'जातपुत्र' नामना सम्बन्धमा आपणे विचार करवानो छे आ ज्ञातपुत्र नाम तेमना वशनु सूचक छे । ए वात जैनागम तेमज बौद्धागममा अनेक जग्याए कहेली, छे ।
श्रीआचारांग तेमज कल्पसूत्र आदिक सूत्रोमा तेमना जीवनचरित्र अनुसार भगवान् महावीरनो जन्म 'क्षत्रिय कुंड' गाममा ज्ञातवंशीय अने 'काश्यपगोत्रीय ' सिद्धार्थ राजाने त्या त्रिशला क्षत्रियाणीथी थयो हतो ।
आ ज्ञातृवंश ते समये प्रसिद्ध ईक्ष्वाकु उग्र आदि क्षत्रियोना कुळनी पेठे प्रसिद्ध वश पण हतो |
आ ज्ञातृवंशना क्षत्रियो प्राय. 'ज्ञातृक' नामथी ओळखाता, अने तेमना आ 'ज्ञातृ ' कुलने लीधे तेमना नगरोनी बाहर वनावेला खड = उद्यानोना नाम पण 'ज्ञातृखंड' पड़ेला हता, भगवान् महावीरे कुडग्रामनी नजीक 'ज्ञातृखंड' नामक बागमा दीक्षा अगीकार करी हती, शास्त्र वचनो तो आ वावतनी खूव पुष्टि करे छे ।
जिनागममां 'ज्ञातृपुत्र' ने बदले 'नायपुत्त' अथवा " नातपुत्त" तेमज बुद्धागममा “नाथपुत्त" अथवा "नाटपुत्र" शब्द प्रयोग करवामा आव्यो छे । ते भगवान् महावीरना ज्ञातृवंशनुंज अर्थ सूचक नाम छे । ते मानवामां आपणने उपरोक्त कारणो छे । "णायपुत्त" अथवा " नातपुत्त" ए बन्ने नामो सस्कृत भाषाना "ज्ञातृपुत्र" शब्दना प्राकृत रूप छे। अने "नाथपुत्त" अथवा "नाटपुत्त” ए वने नामो पाली रूप छे । प्राकृत मां 'त' नो 'य' अने पाली भाषामा 'त' नो 'थ' अने 'थ' नो 'ट' पण साधारणरीते थाय छे। दिगम्बर सूत्रोमा ज्ञातृपुत्रनो