Page Text
________________
२३८
प्रमेयकमलमार्तण्डे [२. प्रत्यक्षपरि० प्यग्निजन्य न स्यात्, तद्व्यतिरेकेणान्यस्य तव्यवस्थापकस्याभा. वादिति चेत्, किं पुनरन्धकारावस्थायां ज्ञानं नास्ति? तथा चेत कथमन्धकारप्रतीतिः ? तदन्तरेणापि प्रतीतावन्यत्रापि ज्ञानकला. नानर्थक्यम् । 'प्रतीयते, ज्ञानं नास्ति' इति च खवचनविरोधः ५प्रतीतेरेव ज्ञानत्वात्।
अथान्धकाराख्यो विषय एव नास्ति यो ज्ञानेन परिच्छिद्येत. अन्धकारव्यवहारस्तु लोके ज्ञानानुत्पत्तिमात्र इत्युच्यते; यद्येवं. मालोकस्याप्यभावः स्याद्विशदज्ञानव्यतिरेकेणान्यस्यास्याप्यप्र.
तीतेः । तद्व्यवहारस्तु लोके विशदज्ञानोत्पत्तिमात्रः। ननु ज्ञानस्य १० वैशद्यमेव तदभावे कथम् ? इत्यप्यज्ञचोद्यम्; नक्तञ्चरादीनां रूपेऽस्मदादीनां रसादौ च तदभावेपि तस्य वैशद्योपलब्धेः।
आलोकविषयस्य च ज्ञानस्यात एवालोकाद्वैशद्यम् , तदन्तराद्वा, अन्यतो वा कुतश्चित् ? यद्यन्यतः, न तालोककृतं वैशद्यम् । न हि
यद्यदभावेपि भवति तत्तत्कृतमतिप्रसङ्गोत् । अथालोकान्तरात १५ तद्विषयस्यापि तस्यालोकान्तरात्तंदित्यनवस्था । न चालोकान्तर
मस्ति । अथामादेवालोकात्; खविषयादेव तर्हि वैशद्यम् , तथा घटादिरूपादप्यस्तु । तस्याभासुरत्वान्नातस्तत् । इत्यप्ययुक्तम् । व. हलाम्धकारनिशीथिन्यां नक्तञ्चरादीनां तत्र वैशद्याभावप्रसङ्गात् । 'विशदं प्रत्यक्षम्' इत्यत्र चोक्तं वैशद्यकारणम् । यद्येवं प्रदीपायु२० पादानमनर्थकं तदन्तरेणापि ज्ञानोत्पत्तिप्रसङ्गात् । नाऽनर्थकम्,
आवरणापनयनद्वारेण विषये ग्राह्यतालक्षणस्य विशेषस्य इन्द्रियमनसोर्वा तज्ज्ञानजनकलक्षणस्यातोऽअनादेरिवोत्पत्तेः । न चैतावता तस्य तत्कारणता; काण्डपटाद्यावरणापनेतुर्हस्तादेरपि
तत्त्वप्रसङ्गात् । ततो यथा ज्ञानानुत्पत्तिव्यतिरेकेण नान्यत्तमः २५ तथा विशदज्ञानोत्पत्तिव्यतिरेकेणालोकोप्यन्यो न स्यात् ।
ननु 'अत्र प्रदेश बहल आलोकोऽत्र च मन्दः' इति लोकव्यवहारादन्यः सोस्तीति चेत्, तर्हि 'गुहागहरादो बहलं तमोन्यत्र
१ अन्वयव्यतिरेकव्यतिरेकेण । २ कार्यकारणभावव्यवस्थापकस्य । ३ अन्धकारस्य । ४ घटादिविषये । ५ अर्थः । ६ परेण भवता । ७ ज्ञानानुत्पत्तिमात्रान्धकारप्रकारेण । ८ प्रकृतशानविषयात् । ९ खराभावेपि जायमानो धूमः खरहेतुकोन्यथा स्यात् । १० वैशधम् । ११ प्रथमालोकादेव । १२ विज्ञानस्य । १३ घटादिज्ञानवैशद्यम् , ततश्च किमालोकपरिकल्पनेन । १४ आवरणप्रक्षयः। १५ तमः । १६ सप्तमीद्विः । १७ प्रदीपादिना मनोलोचनस्यार्थस्य च स्वविशेषजननेपि। १८ वैशधकारणत्व। १९ नैनमते । २० विशंदञ्चानोत्पत्तः सकाशात् ।
| SR No. | 010677 |
| Book Title | Pramey Kamal Marttand |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 921 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 81 MB |