SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 250
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ [ गाथा २५६ तत्त्वानुशासन में धर्मध्यानका जो लक्षण कहा गया है उससे भी सिद्ध है कि गृहस्थ धर्मध्यान नही होता, क्योकि गृहस्थके चारित्र नही होता । तद्यथा- २२८] क्षपणासार " सहप्टिज्ञानवृत्तानि धर्मं धर्मेश्वरा विदु । तस्माद्यदनपेतं हि घम्यं तदुध्यानमभ्यधुः ।। " धर्मके ईश्वर गणधरादि देवोने सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान और सम्यक्चारित्रको धर्म कहा है जो उस रत्नत्रयरूप धर्मसे उत्पन्न हो उसे ही आचार्यगण धर्मध्यान कहते हैं । गृहस्य के रत्वत्रयरूप धर्म नही होता अतः उसके धर्मध्यान भी नहीं होता । शङ्का -- आचार्योंने चतुर्थगुणस्थानसे धर्मध्यान कहा है तब फिर उपर्युक्त वचनका आचार्यवाक्योसे विरोध क्यो नही होगा ? समाधान- -चतुर्थादि गुणस्थानोंमे धर्मध्यानका निरुपण आगम में पाया जाता है, किन्तु वहां मौपचारिक धर्मध्यान होता है, क्योकि वहाँ प्रमाद विद्यमान है । तत्त्वातुशासन व भावसंग्रह में कहा भी है- "मुख्योपचारभेदेन अप्रमत्तेषु धर्मध्यानमिहद्विधा । तन्मुख्यमितरेष्वीपचारिक ।।" २ "मुक्खं धम्मभाणं उत्त तु पमायविरहिए ठाणे | देसविरए पमत्त उवयारेणेव णायव्वं ॥" मुख्य और उपचारके भेदसे धर्मध्यान दो प्रकारका है, उसमेंसे अप्रमत्तगुणस्थानमें मुख्य गौर चतुर्थ पंचम व छठे गुणस्थान में औपचारिकधर्मध्यान होता है । गृहस्थों के दानपूजादिको उपचारसे धर्मध्यान कहा गया है, क्योकि गृहस्थधर्म में दानपूपादिकी मुत्यता है । कहा भी है- "तेपां दानपूजापर्वोपवाससम्यक्त्व प्रतिपालनशील व्रतरक्षणादिकं गृहस्थधर्मएवोपदिष्ट भवतीति भावार्थ: । ये गृहस्थापि सन्तो मनागात्मभावनासासाद्य वयं ध्यानिन एति ते ते जिनधर्मविराधका मिथ्यादृष्टयो ज्ञातव्यः ॥ " १. तयानुगासन ग्लोक ५१ । २. स्वानुशासन लोक ४७ । ३. भगाया ३७१ । ४. गावा २ को टीका ।
SR No.010662
Book TitleLabdhisara Kshapanasara
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRatanchand Mukhtar
PublisherDashampratimadhari Ladmal Jain
Publication Year
Total Pages656
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size30 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy