________________
२६
व्यक्ताव्यक्तसारूप्यम् ।
[सां. त. "सावयम्" अवयवावयविसंयोगसंयोगि । अथ वा अवयवनम् अवयवः,
अवयवानामवयविनां मिथः संश्लेषो मिश्रणम् संयोग (८५) सावयव- इति यावत् । अप्राप्तिपूर्विका प्राप्तिः संयोगः । तेन त्वम् ॥ (८) सह वर्तत इति सावयवम् । तथाहि पृथिव्यादयः
परस्परं संयुज्यन्ते, एवमन्येऽपि । न तु प्रधानस्य बुद्धयादिभिः संयोगः, तादात्म्यात् । नापि सत्वरजस्तमसां परस्परं संयोगः, भप्राप्तेरभावात् ॥ " परतन्त्रम् " बुद्धयादि । बुद्धया स्वकार्येऽहङ्कारे जनयितव्ये प्रकृत्या
पूरोऽपेक्ष्यते, अन्यथा क्षीणा सती नालमहङ्कारं ( ८६ ) परतन्त्र- जनयितुमिति स्थितिः । एवमहङ्कारादिभिरपि त्वम् ।। (९) स्वकार्यजनने । इति सर्वः स्वकार्येषु प्रकृत्या पूरम
. पेक्षते । तेन परां प्रकृतिमपेक्षमाणं कारणमपि स्वकार्यजनने परतन्त्रं व्यक्तम् ।।
"विपरीतमव्यक्तम्”–व्यकात् । अहेतुमन्नित्यं व्यापि निष्क्रियम् , (८७ ) अव्यक्तस्य [यद्यप्यव्यक्तस्यास्ति परिणामलक्षणा क्रिया तथाऽपि वैपरीत्यम् ॥ परिस्पन्दो नास्ति ॥] एकमनाश्रितमलिङ्गमनवयवम् स्वतन्त्रमव्यक्तम् ॥ १० ॥
(८८) व्यक्ताव्यक्तयोस्साधाणि पुरुषाच्च
तदनेन प्रबन्धेन व्यक्ताव्यक्तयो_धर्म्यमुक्तम् , सम्प्रति तयोर्वेधम्यम् ॥
__तयोः साधर्म्यम्, पुरुषाच्च वैधर्म्यम् , माहत्रिगुणमविवेकि विषयः सामान्यमचेतनम्प्रसवधर्मि ।
व्यक्तं, तथा प्रधानम् , तद्विपरीतस्तथा च पुमान ! ११ ॥ (८९) त्रिगुणत्वम् "त्रिगुणम्" इति । त्रयो गुणाः सुखदुःखमोहा प्रथमम् साधर्म्यम् ॥ अस्येति त्रिगुणम् । तदनेन सुखादीनामात्मगुणत्वम् (१) . पेराभिमतमपाकृतम् ।
१. अवयव् + अनट् । २. नैयायिकाद्यभिमतम् ।
