Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ सू.३१ द्रव्यव्युत्सर्गतपो निरूपणम् ६९९ प्रतिमा आराधनाय गणस्य साधु समुदायस्य मनत्वत्यागो गणव्युत्सर्गतप उच्यते । एवम् वस्त्रादि रुपस्योपधेर्ममत्वत्यागरूपम् उपधिव्युत्सर्ग तप उच्यते । एवम् अशनादि त्यागरूपं भक्तपानव्युत्सर्गतप उच्यते ॥३१॥
तवार्थ नियुक्तिः-पूर्व तावत्-प्रायश्चित्तादि षष्टिधा भ्यन्तरतपासु वैयावृत्यस्वाध्यायध्यानरूपाणि पञ्च तपांसि सविस्तर मरूपितानि, सम्पति-षष्ठ स्य व्युत्सर्गनामकाऽभ्यन्तरतपसः सविस्तर विशेष प्ररूपयितुमाह-'दन्यवि उसग्ग तवे चउबिहे, सरीरविउसग्गाइभेघओ-" इति। द्रव्यव्युत्सर्गतप:द्रव्यस्य शरीरवस्त्रादि व्युत्सगों विशेषेण-उत्कृष्टभावनया सों ममत्वत्यागः द्रव्यव्युत्सर्ग स्तद्रूपं तपो द्रव्यव्युत्सगै तपस्तावच्चतुर्विधं भवति, शरीरव्युत्सर्गा दिभेदतः । तथा च-शरीरव्युत्सर्ग तपः-१ आदिना-गणव्युत्सर्गतपा-२ उपधि व्युत्सर्ग तपः-३ भक्तपानव्युत्सर्गतपञ्चे-४ त्येवं चतुर्विधं द्रव्यव्युत्सर्ग तपो इसी प्रकार द्वादश प्रतिमाओं की आराधना आदि के लिए गण अर्थात् साधु समुदाय का त्याग करना-एकाकी विचरना गणव्युत्सग है। वस्त्र आदि उपधि का त्याग कर देना उपधिव्युत्सर्ग है। इसी प्रकार अशनादि का त्याग करना भक्तपानव्युत्सर्गतप कहलाता है ॥३१॥
तत्त्वार्थनियुक्ति-पहले छह प्रकार के आभ्यन्तर तपों में से वैया. वृत्य, स्वाध्याय, ध्यान आदि पांच का विस्तारपूर्वक प्ररूपण किया जा चुका, अब छठे आभ्यन्तरतप व्युत्सर्ग का विस्तृत एवं विशेष रूपसे निरूपण किया जाता है
विशेष रूप से, उत्कृष्ट भावना से, शरीर आदि द्रव्यों की ममता का त्याग करना द्रव्यव्युत्सर्ग तप कहलाता है। इस तप के चार भेद हैं(१) शरीरव्युत्सर्ग तप (२) गणव्युत्सर्ग तप (३) उपधिव्युत्सर्गतप (8) એવી જ રીતે બાર પડિમાની આરાધના આદિને માટે ગણ અર્થાત્ સાધુ સમુદાયને ત્યાગ કરે-એકલવિહારી વિચરવું ગણુવ્યુત્સગ છે. વસ્ત્ર આદિ ઉષધિનો ત્યાગ કરી દે ઉપધિવ્યુત્સર્ગ છે એવી જ રીતે અશન આદિને ત્યાગ કર ભક્ત પાનયુત્સર્ગ તપ કહેવાય છે. એ ૩૧ મે -
તત્વાર્થનિર્યુક્તિ–પહેલા છ પ્રકારના આભ્યન્તર તપમાંથી વૈયાવૃત્ય સ્વાધ્યાય, ધ્યાન આદિ પાંચનું વિસ્તારપૂર્વક પ્રરૂપણ કરવામાં આવ્યું. હવે છઠા આભ્યન્તરત૫ વ્યુત્સર્ગનું વિસ્તૃત તેમજ વિશેષ નિરૂપણ કરવામાં આવે છે.
વિશેષરૂપથી ઉત્કૃષ્ટ ભાવનાથી શરીર આદિ દ્રવ્યની મમતાનો ત્યાગ કરો. દ્રવ્યચુત્સર્ગતપ કહેવાય છે. આ તપના ચાર ભેદ છે-(૧) શરીરવ્યુત્સર્ગ તપ (૨) ગણવ્યુત્સતપ (૩) ઉપધિયુત્સર્ગતપ અને (૪) ભક્ત પાનબુત્સર્ગ
| SR No. | 010523 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 895 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 73 MB |