________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.६ रु.४ अ. का. भवभ्रम गक्रियायाः आस्नवत्वम् २१ तत्वार्थनियुक्ति:-पूर्व तावत्-सकपाकस्याऽऽत्मनः कायादियोगः साम्परायिक कर्मणो भवभ्रमणजनकस्याऽऽत्रको भवतीति प्ररूपितम्, सम्प्रति-अकषायस्योपशान्तापायादेरात्मनः कायादियोगः संसारा-ऽगरिभ्रमणहेतुकस्य-ऐयोपथिक कर्मण आस्रवो भवतीति प्ररूपयितुमाह-'अकषायस्य-क्रोधादिकषायरहितस्योपशान्तमोहरूषायादेरात्मनः कायादियोगः ऐर्यापधिक क्रियायाः ईर्यापथकर्मणः -संसाराऽपरिभ्रमण हे तुकस्या-ऽऽसबो भवति । तत्र-ईरण मीर्या गति रागानु. सारिणी सति-प्रयोजने पुरस्ताद् युग मात्रदृष्टिः स्थावरजङ्गमाभिभूतानि परिमें उसकी निर्जरा हो जाती है । किन्तु कषाययुक्त जीव को स्थितिबन्ध होता है और अनुभागवन्धक भी होता है. अतएव उसके संसारभ्रमण करना पड़ता है। __ इस मकार उपशान्त कषाय और क्षीणकषाय आत्मा को ऐयोपथिक आस्रव ही होता है जो दो समय की स्थितिवाला होता है और संहार परिभ्रमण का कारण नहीं होता ॥४॥ ____तत्वार्थनियुक्ति-पहले कथन किया जा चुका है कि सकषाय जीव का योग साम्परायिक आस्रव का कारण होता है, अब यह प्रतिपादन किया जाता है कि उपशान्त-क्षीणकषाय आत्मा का जो काययोग आदि है, वह संसारभ्रमण के हेतु कर्मका कारण नहीं होता
कषाय से रहित जीव का योग ऐयाँपथिकक्रिया का कारण होता है, जो संसारभ्रमण का कारण नहीं होता । प्रयोजन होने पर आगम के अनुसार चार हाथ सामने की भूमि पर दृष्टि रखते हुए और उस થઈ જાય છે. પરંતુ કષાયયુક્ત જીવને સ્થિતિબન્ધ થાય છે અને અતૃભાગ બન્ધ પણ થાય છે આથી તેને સંસાર–પરિભ્રમણ કરે પડે છે.
આવી રીતે ઉપશાત કષાય અને ક્ષણિકષાય આત્માને અપર્થિક આસ્રવ જ થાય છે, જે બે સમયની સ્થિતિવાળા હોય છે તેમજ સંસારપરિભ્રમણનું કારણ બનતું નથી ૪
તત્કાનિચતિ–પહેલાં કહી દેવામાં આવ્યું છે કે સકષાય જીવનમાં સામ્પરાયિક આસ્રવનું કારણ હોય છે. હવે એ પ્રતિપાદન કરવામાં આવી રહ્યું છે કે ઉપશાન્ત-ક્ષીણ કષાય આત્માના જે કાયાગ વગેરે છે, તે સંસાર ભ્રમણના હેતુ કર્મનું કારણ હોતું નથી
કષાયથી રહિત જીવનેચોગ અર્યાપથિક ક્રિયાનું કારણ હોય છે, જે સંસારભ્રમણનું કારણ હતું નથી. પ્રજન થવાથી આગમ મુજબ ચાર હાથ પોતાની સામેની ભૂમિ પર દષ્ટિ રાખતા થકા અને ત્રાસ તેમ જ સ્થાવર
