________________
..
.४२
श्रीदशवकालिकसूत्रे
न
।
अपरेण पायुपिधान विधेयमिति भावः । । ।
पाणिनेत्यत्रैकवचनमपि पाणित्वजातावन्वयविवक्षयेत्युभयपाणिवोधकत्वेऽप्यनुकूलमेव ।
किश्च पाणिशब्दस्य मुख्यार्थवाधाऽभावेन मुख्यार्थवाधमूलिका लक्षणापि नाङ्गीकरणीया भवति । तथा चोक्तसूक्ष्मव्यापिप्रभृतिविविधजीवहिंसावारणाय सदैव सदोरकमुखवस्त्रिकाधारणं नैतत्सूत्रतो विरुध्यते, किन्तु परिपिधायेत्यत्र परिशब्दप्रयोगेण भगवान् मुखवस्त्रिकापिहितस्यैव मुखस्य पिधानमावेदयतीत्यलं पल्लवितेन।
केचित्तु-'विपाकसूत्रे मृगापुत्राध्ययने-"तए णं सा मिया देवी तं कट्टसगडियं अगुकड्ढेमागी२ जेणेव भूमिघरे तेणेव उवागच्छति, उवाग
और नाक ढंक ले और दूसरे हाथसे अधोवायुकी यतना करे। ' "पाणिणा" यद्यपिएक वचन है तथापि पाणित्वजातिमें अन्वय होनेसे दोनों हाथोंका योधक होता है, इसलिए हमारे मतके अनुकूल ही है।
यहाँ 'पाणि' शब्दके मुख्य अर्थमें बाधा नहीं है अतः लक्षणा भी मानने योग्य नहीं है, क्योंकि लक्षणा वहीं होती है जहाँ मुख्य अर्थ में बाधा आती हो। इसलिए उक्त सूक्ष्म व्यापी वगैरह विविध जीवोंकी विराधनासे बचने के वास्ते सदैव डोरा सहित मुखवत्रिका मुख पर बाँधना इस सूनसे विरुद्ध नहीं है । परन्तु 'परिपेहित्ता' में 'परि' उपसर्गके प्रयोगसे प्रगट है कि महावीर प्रभुने मुँहपत्ति से पिहित (के हुए) मुखको पुनः पिधान करना प्रतिपादित किया है। ___ कोई कोई ऐसा कहते हैं कि विपाकसूत्र में मृगापुत्रके अध्ययनमें મુખ અને નાક ઢાકી લેવાં અને બીજા હાથથી અધેવાયુની યતના કરવી.
पाणिणाने वन्यन तोपा पाशुपतिमा मन्वय थवाथ AG હાથને બેધક થાય છે તેથી અમારે મતે તે શબ્દ અનુકૂળ જ છે.
અહીં પણ શબ્દના મુખ્ય અર્થમાં બાધા નથી તેથી લક્ષણ પણ માનવા ગ્ય નથી, કારણ કે લક્ષણ ત્યા થાય છે કે જ્યાં મુખ્ય અર્થમાં બાધા આવતી હોય તેથી કરીને ઉક્ત સૂમ, વ્યાપી વગેરે વિવિધ જીની વિરાધનાથી બચવાને માટે સદેવ દેરા સાથે મુખત્રિકા બાધવી એ સૂત્રથી વિરૂદ્ધ નથી પરંતુ परिपेहित्ता सही परि. सन प्रयोगथी स्पट थाय छ भापी२ प्रधुमे મુડપત્તથી પિહિત (ઢાકેલા) મુખને પુનઃ પિધાન કરવાનું પ્રતિપાદિત કર્યું છે. - કઈ કઈ એમ કહે છે કે વિપાસૂત્રમાં મૃગાપુત્રના અધ્યયનમાં લખ્યું છે
