________________
श्री दशवैकालिकमुत्रे
ननु भाषणसमये हस्तेनापि वस्त्रमादाय मुखाच्छादने उक्तजीवरक्षा निर्वहति किमन्यदापि मुखवत्रिकाबन्धनेन ? इति वेदुच्यते
२२
न केवलं भाषणसमय एव जीवविराधनासंभवः, यतो हस्तेन वखमादाय मुखाच्छादने जीवरक्षा संभवेत्, किन्तु दीर्घश्वासनिःश्वासाभ्यां, जृम्भातः, स्वभावादकस्मादपि च, तथा निद्रावस्थायां मुखन्यादानाच्च तत्सम्भव इति न हस्तेन मुखोपरि वस्त्रं धारयन्तः सम्यग् जीवरक्षां सर्वदा कर्तुं प्रभवन्ति, वस्त्रेण मुखमाच्छाद्य
स्यापि निद्रायां पार्श्वपरिवर्त्तनेन वखापसरणे सति क उपायस्तदानीं सूक्ष्म
यहाँ यह आशङ्का की जा सकती है कि जय बोलनेका काम पडे तब हाथमें कपडा लेकर मुँह ढँक लेनेसे वायुकाय आदि जीवोंकी रक्षा हो सकती है, जय बोलते नहीं उस समय भी मुखवत्रिका बांध रखनेसे क्या लाभ है ?
इसका उत्तर यह है कि केवल बोलते समय ही मुखसे हवा नहीं निकलती जिससे हाथमें वस्त्र लेकर मुँह ढँक लेनेसे जीवोंकी रक्षा हो जाय । किन्तु दीर्घ श्वासोच्छ्वास लेनेसे, जंभाई लेनेसे, स्वभावसे, अकस्मात्, तथा निद्रावस्था में मुख खुला रहने से भी हवा निकलती है। अतएव मुख पर हाथ से वस्त्र लगानेसे जीवोंकी सम्पक प्रकार सर्वदा रक्षा नहीं हो सकती । चत्रसे मुँह ढाँक कर सोया हुवा व्यक्ति नींद में करवट (पसवाडा) बदलता है तब वस्त्र खिसक जाता है। उस समय सूक्ष्म,
અહીં એવી આશંકા કરી શકાય છે કે જ્યારે બેાલવાનું કામ પડે ત્યારે હાથમાં કપડું લઈને મ્હાં ઢાંકી લેવાથી વાયુકાય આદિ છવાની રક્ષા થઈ શકે છે. જ્યારે ભાલતા ન હાઈએ, ત્યારે પણ મુખવસ્ત્રિકા બાંધી રાખવામી ગ્રે લાભ છે?
એને ઉત્તર એ છે કે કેવળ માલતી વખતે જ મુખમાંથી હવા નીકળતી નથી કે જેથી હાથમાં વસ્ર લઈને મડાં ઢાંકી લેવાથી જીવાની રક્ષા થઈ જાય. કિન્તુ દીર્ઘ ધામેચ્છ્વાસ લેવાથી, ખગાસું ખાવાથી, સ્વભાવથી, અકસ્માત તથા નિદ્રાવસ્થામાં ડૅાં ખુલ્લું રહેવાથી પણ હવા નીકળે છે. તેથી મમ્હાં પર પાથ વડે વત્ર લગાડવાથી જવાની સમ્યક્ પ્રકારે સત્તા રહ્યા થઇ શકતી નથી, વસ્ત્રથી મડાં ઢાંકીને સૂતેલી વ્યક્તિ ઉંઘમાં જ્યારે પાસ બદલાવે છે ત્યારે વસ્ત્ર ખસી
