________________
%3D
श्रीदशवैकालिकसूत्रे स्मृतिभ्रंश-योगदुप्पणिधान-धर्मानादरभेदादष्टविधः। सा च हिंसा विविधाद्रव्यतो भावत उभयतश्चेति, तत्र
द्रव्यतो हिंसा-आत्मनो विशुद्धपरिणामस्य सत्त्वेऽप्यकस्मादनिच्छया जन्तुविराधनं, यथा-भिक्षाचर्यादौ प्रवृत्तस्य समितिगुप्त्यादिधारकस्य चलनार्थ पादोत्याने कृते एकेन चरणेन तिष्ठतः साधोरुत्यापितचरणतले तदानी कुतविद्भयाद् दुर्लक्ष्यकारणवशाद्वा वेगेन समागतस्य कस्य चिद् दीन्द्रियादिजन्तोरितस्ततः साधुना तद्रक्षणप्रयासे कृतेऽपि अकस्माचरणतलसंलग्नतया विराधनम् । (३) विपर्यय, (४) राग, (५) द्वेष, (६)स्मृति-नंश, (७) योगदुष्पणिधान, (८) धर्मानादर, के भेदसे आठ प्रकारका है।
हिंसा तीन प्रकारकी है-(१) द्रव्यहिंसा, (२) भावहिंसा और (३) उभयहिंसा।
(१) द्रयहिंसा-आत्माके परिणाम विशुद्ध होने पर भी अकस्मात् इच्छाके विना ही जन्तुको पीडा हो जाना द्रव्यहिंसा है, जैसे-आहार विहार आदिमें प्रवृत्त, समिति और गुप्तिके धारण करनेवाले मुनिने जब एक चरण उठाया तो उठाये हुए चरणके नीचे किसी भयसे या अन्य कारणसे कोई दीन्द्रिय आदि लघुकाय जीव अचानक नीचे आ जाय और साधु उसकी रक्षा करनेका प्रयत्न भी कर रहे हों, फिर भी अचानक व जानेसे विराधना होना । इस प्रकारकी हिंसा, शरीरके (४) २१, (५) दे५, (6) स्मृतिश, (७) योग प्रणिधान, (८) धर्मना અનાદર, એ ભેદે કરીને પ્રમાદ આઠ પ્રકાર છે.
सा ए] प्रा२नी छ:- (१) द्रव्यडिसा, (२) सापडिसा, मने (3) Gen
(૧) દ્રવ્યહિંસા-આત્માના પરિણામ વિશુદ્ધ હોવા છતાં અકસ્મા, ઈચ્છા વિના જંતુઓની વિરાધના થઇ જાય તે દ્રવ્યહિંસા છે. જેમકે–આહાર વિહાર આદિમ પ્રવૃત્ત, સમિતિ અને ગુણિને ધારણ કરવાવાળા મુનિએ જ્યારે એક પગ ઉપાડે ત્યારે ઉપાડેલા પગની નીચે કાંઈ ભયને લીધે અથવા બીજા કઈ કારણથી કોઈ બેઈદ્રિય આદિ લધુકાય જીવ અચાનક પગ નીચે આવી જાવ, અને મુનિ એની રક્ષા કરવાનો પ્રયત્ન પણ કરી રહ્યા હોય, તો પણું અચાનક દબાઈ જવાથી વિરાધના થાય. આ પ્રકારની હિંસા, શરીરના પેગની ચપલતાને
