________________
अध्ययन ५ उ. १ गा. १- भक्तपानगवेषणाविधिः
३७७
भेदाभ्यां द्वैविध्येऽपि संयमिभिर्निरवद्यपिण्ड एव ग्राह्य इति तदेषणाधिकारः - 'संपत्ते'
इत्यादि ।
२
3
मूलम् - संपत्ते भिक्खकालम्मि, असंभंतो अमुच्छिओ ।
૫
ૐ
७
८
इमेण कमजोगेण, भत्तपाणं गवेस ॥ १ ॥
छाया - सम्माप्ते भिक्षाकालेऽसम्भ्रान्तोऽमूच्छितः । अनेन क्रमयोगेन भक्तपानं गवेषयेत् ॥ १॥ ॥ अथ पञ्चमाध्ययनम् ॥
सान्वयार्थ :- मुनिको आहारपानी लेने की विधि कहते हैं – भिक्खकालम्मि= गोचरीका समय संपत्ते = होनेपर असंभंतो- उद्वेगरहित (और) अमुच्छिओ= आसक्तिरहित होकर इमेण कमजोगेण= इस आगे बताई जानेवाली विधिसे भत्तपाणं = भात- पानीकी गवेसए= गवेषणा करे |
टीका - भिक्षाकाले गोचरीसमये, सम्प्राप्ते = स्वाध्यायाद्यनन्तरं द्रव्यक्षेत्र - कालभावानुकूलतया समायाते ' मुनि 'रिति शेषः, असम्भ्रान्तः = यत्किञ्चिन्निमित्तजनितचित्तव्याक्षेपजन्यत्वरारहितः - अनाक्षिप्तचित्त इत्यर्थः, ईर्योपयोगवानिति भावः, 'कदा कुत्र वाशनादिमाप्तिर्भविष्यती' त्यादिचिन्ताऽऽहितचाञ्चल्यरहित इति पिण्डका पोषक है । द्रव्यपिण्ड, सावग्र भी होता है और निरवद्य भी होता है। संयमीको निरवद्य पिण्ड ही ग्रहण करना चाहिए; इसलिए द्रव्यपिण्डकी एषणाका अधिकार आरम्भ किया जाता है 'संपत्ते' इत्यादि ।
द्रव्यक्षेत्र कालभावके अनुसार स्वाध्याय आदि क्रियाओंके पश्चात् जब गोचरीका समय हो तब मुनि किसी कारणवश उत्पन्न हुए चित्तविक्षेपजन्य भ्रान्तिरहित होकर, अर्थात् ईर्ष्या (गमन) में उपयोग रखकर, अथवा ' कब और कहाँ अशन आदिकी प्राप्ति होगी ? इस
પ્રશસ્ત ભાવપિંડના પાષક છે દ્રવ્યપિંડ સાવદ્ય પણ હોય છે અને નિરવદ્ય પણ હાય છે. સયમીએ તા નિરવદ્યપિંડ જ ગ્રહણ કરવા જોઇએ એટલા માટે દ્રશ્યपिंडनी शेषणाना अधिभर आरंभवामां आवे छे-संपत्ते भिक्खकालम्मि त्याहि. દ્રવ્ય—ક્ષેત્ર—કાળ—ભાવને અનુસાર સ્વાધ્યાયાદિ ક્રિયાઓની પછી જ્યારે ગૌચરીને સમય થાય ત્યારે મુનિ કોઇ કારણવશ ઉત્પન્ન થયેલા ચિત્તવિક્ષેપથી જન્મેલી ભ્રાન્તિથી રહિત થઈને અથાત્ ઈર્ષ્યા (ગમન)માં ઉપયેગ રાખીને, અથવા કયારે અને કયાં અશન આદિની પ્રાપ્તિ થશે ? એ પ્રકારની ચિંતાજન્ય
