________________
३७६
श्रीदशवेकालिकसूत्रे
न्तर्गता पिण्डेषणाऽभिधीयते । पिण्डेषणा च पिण्डस्य- समयभाषया प्रसिद्धस्यान्नपानस्यैपणारूपा, तत्र पिण्डनं पिण्डः = एकत्र समुदितवहुपदार्थसमुदायः सद्विविधःद्रव्यपिण्डो भावपिण्डव, तत्र क्षुधा विघातकत्वेनाशनादिरूपो द्रव्य पिण्डः, कर्मविघातकत्वेन ज्ञानादिलक्षणः प्रशस्तभावपिण्डः, अप्रशस्त भावपिण्डस्त्वसंयमादिरूपः प्रकृतानुपयोगित्वादुपेक्षितः । द्रव्य पिण्डो हि प्रशस्तभावपिण्ड परिपोषकस्तं विना तस्यासम्पाद्यत्वात्, तथाहि - ज्ञानाद्यात्मकमशस्वभावपिण्डस्याराधना शरीरस्थित्यधीना, शरीरपरिस्थितिथाहारं विना न यथावत्साधनायालम्, आहारादिकश्च द्रव्यपिण्ड एवेति सिद्धं द्रव्यपिण्डस्य प्रशस्त भावपिण्डपरिपोषकत्वम् । तस्य च सावद्य निरवयकथन करते हैं । 'पिण्ड' शास्त्रीय भाषामें अन्न-पान नामसे प्रसिद्ध है, उसकी एपणा करना 'पिण्डेषणा' है । एक स्थानपर बहुत पदार्थोंका समुदाय होना पिण्ड कहलाता है । पिण्ड दो प्रकारका है- (१) द्रव्यपिण्ड और (२) भावपिण्ड अशन आदिको द्रव्यपिण्ड कहते हैं, क्योंकि उससे क्षुधाका नाश होता है। ज्ञानादि प्रशस्त-भावपिण्ड है, क्योंकि वह कर्मोंका नाश करनेवाला है, अप्रशस्त-भावपिण्ड असंयमादिरूप है, उसका यहाँ अधिकार नहीं है ।
द्रव्यपिण्ड, प्रशस्त - भावपिण्डका पोषक है, क्योंकि उसके विना प्रशस्त-भावपिण्डकी प्राप्ति नहीं हो सकती, अर्थात् ज्ञानादिरूप प्रशस्त - भावपिण्डकी आराधना शरीरकी स्थितिके अधीन और शरीरकी स्थिति आहारके विना नहीं होसकती । आहार आदि द्रव्यपिण्ड ही है । इससे यह सिद्ध हुआ कि द्रव्यपिण्ड प्रशस्त भाव‘ પિંડ ’ શબ્દ શાસ્ત્રીય–ભાષામા અન્નપાનના નામે ઓળખાય છે, તેની એષણા કરવી એ પિંડૈષણા કહેવાય છે. એક સ્થાન પર ધણા પદાર્થોને સમુદાય હા मे 'पिंड ' 'हेवाय छे. पिंड में प्राश्नो होय छे, (१) द्रव्य-पिंड रहने (૨) ભાવપિંડ અશન આદિને દ્રવ્યપિંડ કહે છે કારણુ કે તેથી ક્ષુધાના નાશ થાય છે. જ્ઞાનાદિ એ પ્રશસ્ત-ભાવપડ છે, કારણ કે તે કર્મોને નાશ કરવાવાળું છે અપ્રશસ્ત-ભાવપિંડ અસયમાદિપ છે, એને અહી અધિકાર નથી
દ્રવ્યપિંડ એ પ્રાન્ત-ભાવપિંડને પોષક છે, કારણ કે તેના વિના પ્રશસ્તભાવડની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી અર્થાત્ જ્ઞાનાદિ-રૂપ પ્રશસ્ત-ભાપિંડની અર્ધનારીની સ્થિતિને અધીન હૈ, અને શરીરની સ્થિતિ આહાર વિના હૈઈ શકતી નથી આહારાદિ દ્રવ્યડિજ ‰ તેથી એ સિદ્ધ થયુ કે દ્રવ્યપિંડ
