________________
- श्रीदशवकालिकमूत्रे अत्र वौद्धा-“दीपनिर्वाणवदात्मनो निर्वाणं मोक्षः" यथोक्तम्"दीपो यथा नितिमभ्युपेतो, नैवावनि. गच्छति नान्तरिक्षम् । दिशं न काश्चिद्विदिशं न काञ्चित् , स्नेहक्षयात्केवलमेति शान्तिम् ॥१॥ जीवस्तथा निर्वृतिमभ्युपेतो, नैवापनि गच्छति नान्तरिक्षम् । '
दिशं न काश्चिद्विदिशं न काञ्चित् , क्लेशक्षयात्केवलमेति शान्तिम् ।।२॥" इत्याहुस्तच्छाश्वतावस्थितिपदेन निराकृतम् , सतोऽत्यन्तविनाशाभावात् ,
बौद्धमतावलम्बी मानते हैं कि-"जैसे दीपक बुझ जाता है उसी प्रकार आत्माका अभाव हो जाना मोक्ष है"। कहाभी है
__ "जैसे दीपककी ज्वाला जब नष्ट हो जाती है, तब न भूमिकी ओर जाती है न आकाशकी ओर जाती है, न किसी दिशामें जाती है, न विदिशामें जाती है, किन्तु स्नेह (तेल) का अभाव हो जानेसे शान्त हो जाती है ॥१॥ . इसी प्रकार मुक्त जीव न भूमिकी ओर जाता है, न आकाशकी
ओर जाता है, न किसी दिशामें जाता है, न किसी विदिशामें जाता है, हां, दुःखोंका क्षय होजानेसे शान्त होजाता है, अर्थात् मुक्त अवस्थामें जीवका अभाव होजाता है ॥२॥" . ऐसा माननेवाले बौद्धोंका खण्डन मोक्षके लक्षणमें आये हुए 'शाश्वत अवस्थिति' पदसे किया गया है, क्योंकि सत् पदार्थका कभी अभाव
બૌદ્ધમતાવલ બેઓ માને છે કે-“જેમ દીપક બુઝાઈ જાય છે તેમ આત્માને અભાવ થઈ જ એ મેક્ષ છે.” કહ્યુ છે કે – '
જેમ દીપકની વાળા જ્યારે નષ્ટ થઈ જાય છે, ત્યારે નથી તે ભૂમિની તરફ જતી, નથી આકાશની તરફ જતી, નથી કઈ દિશામાં જતી, નથી વિદિશામાં ती, परंतु स्नेड (नेस) नो मला वाथा शान्त थs नय छ (१) ।
એ રીતે મુક્ત જીવ નથી ભૂમિનું તરફ જતે, નથી આકાશની તરફ જો, નથી કઈ દિશામાં જતે, નથી કે વિદિશામાં જતે, હા, દુ.ખેને ક્ષય થઈ જવાથી શાન્ત થઈ જાય છે, અર્થાત્ મુક્ત અવસ્થામાં જીવને અભાવ થઈ जय छे” (१)
એમ માનનારા બૌદ્ધોનું ખંડન મેક્ષના લક્ષણમાં આવેલા “શાશ્વત અવસ્થિતિ” શબ્દ વડે કરવામા આવ્યું છે, કારણ કે સત પદાર્થને કદાપિ અભાવ
