________________
१५६
श्रीदशवैकालिकसूत्रे नन्वेतावता 'यद्यन्महापुरुषैरनाचीण तत्तदनाचरणीयं, यधत्त्वाचीर्ण तत्तदाचरणीयमेवेत्यायातं ततश्च तीर्थङ्कराथै मुरसम्पादितैरष्टविधमहापातिहार्यैस्तीर्यङ्करा युक्ता इति वयमप्यस्मदथै सम्पादितैः कथं न युक्ता भवेमेति चेद् ? भ्रान्तोऽसि, ते हि वीतरागत्वात् कल्पातीताः, वयं तु कल्पस्थिता इति, कल्पातीतानां तेषां जिनेश्वराणामष्टमहापातिहार्याणि तीर्थङ्करगोत्रनामप्रकृत्युदयमहिम्ना प्रतिभासितानि भवन्ति, न तु तानि सुरैः संपाद्यन्ते, अत एव औपपातिकमत्रे
" आगासगएणं चक्केणं आगासगएण छत्तेणं आगासियाहिं चामराहि"
इत्यस्य व्याख्यायाम्विप्रमुक्त होनेसे स्व-पर के त्राता (रक्षक) हैं, त्राता होनेसे निर्ग्रन्थ हैं, निर्ग्रन्थ होनेसे महर्षि हैं।
शङ्का-इस गाथासे यह तात्पर्य निकला कि महापुरुषोंने जिस जिस का आचरण नहीं किया वह वह अनाचरणीय है, उन्होंने जिस जिसका आचरण किया वे सब आचरण करने योग्य हैं, यदि ऐसा ही है तो तीर्थङ्कर भगवान् देवनिर्मित आठ महाप्रातिहार्योंसे युक्त होते हैं इसलिए हम भी हमारे लिए बनाये हुए पदार्थोंसे युक्त क्यों न होवें।
समाधान-हे वत्स ! ऐसा नहीं है, क्यों कि वे वीतराग होनेसे कल्पातीत हैं, और हम कल्पस्थित हैं, इसलिए उन कल्पातीत जिनेश्वरों के तीर्थङ्करगोत्र-नाम-प्रकृतिके उदयकी महिमासे अष्ट महाप्रातिहार्य केवल भासित होते हैं किन्तु देवताओंसे समर्पित नहीं किये जाते, अत एव औपपातिक सूत्रके "आगासगएणं चक्केणं" इत्यादि पदोंकी । (રક્ષક) છે, ત્રાતા હોવાને કારણે નિગ્રંથ છે, નિર્ચ થ હોવાને લીધે મહર્ષિ છે
શંકા–આ ગાથામાથી એ તાત્પર્ય નીકળ્યું કે–મહાપુરૂએ જેનું જેનું આચરણ નથી કર્યું છે તે અનાવરણીય છે, અને તેમણે જેનું જેનું આચરણ કર્યું તે બધુ આચરણ કરવા ગ્ય છે જે એમ છે તે તીર્થકર ભગવાન દેવ નિર્મિત આઠ મહાપ્રાતિહાર્યોથી યુકત હોય છે, તેમ આપણે પણ આપણા માટે બનાવેલા પદાર્થોથી યુકત કેમ ન થવું?
સમાધાન–હે વત્સ! એમ નથી, કારણ કે તે વીતરાગ હોવાથી કપાતીત છે, અને આપણે કલ્પસ્થિત છીએ એ કલ્પાતીત જિનેશ્વરનાં તીર્થ કર–ગોત્રનામપ્રકૃતિના ઉદયના મહિમાથી આઠ મહાપ્રાતિહાર્ય કેવળ ભાસિત થાય છે, પરંતુ हवतामा तरथी समर्पित यता नथी, मेटले मोयपाति सूत्रना आगासगएणं
