________________
-
अध्ययन ३ गा. १ महर्षीणाम् (५२) अनाचीर्णानि ।
१५५ त्रायिणाम्बाणं स्वस्य परस्योभयस्य च रक्षणं त्रायः, सोऽस्त्येपामिति त्रायिण, प्रत्येकबुद्धाः स्वस्य, तीर्थङ्कराः परस्य, स्थविरा उभयस्येतीमे सर्वे त्रायिण उच्यन्ते । निर्ग्रन्थानांबाह्याऽऽभ्यन्तरपरिग्रहरूपाद् ग्रन्थान्निर्गताः निम्रन्थास्तेषाम् । महर्षीणाम् महान्तश्च ऋषय इति महर्षयस्तेषाम् , यद्वा 'महर्षिणाम्' इतिच्छाया, महः जन्मजरामरणदुःखरहितत्वेनैकान्तोत्सवरूपो मोक्षस्तम् ऋषन्ति= गत्यर्थधातूनां प्राप्त्यर्थत्वात् प्राप्नुवन्तीत्येवंशीला महर्पिणस्तीर्थङ्करगणधरादयस्तेषाम् , एतत्-द्वापञ्चाशता भेदैर्वक्ष्यमाणम् , अनारीणम् अनासेवितम् , अस्तीति शेषः । अत्र महर्षिणामित्यन्तेषु कर्तुः शेषत्वविषया षष्ठी । यतः संयमे मुस्थितात्मानोऽत एव विषमुक्ताः, यतो विप्रमुक्ता अतस्त्रायिणः, यतस्त्रायिणोऽतो निर्ग्रन्थाः, यतो निर्ग्रन्था अतो महर्षयः, इति यथोत्तरं पूर्व-पूर्वस्य हेतुत्वेन भवति विशेषणसंगतिरिति बोद्धव्यम् ।
१ अत्र 'अत इनिठना'-विति मत्वर्थीय इनिः, ताच्छील्यणिनिस्तु न, तस्य सुबन्तपूर्वपदकत्व एव प्रवृत्तेरिति वयम्॥ होनेवाले, संसारभ्रमणसे भयभीत भव्य जीवोंकी तथा आत्माकी रक्षा करनेवाले, बाह्य और आभ्यन्तर परिग्रहरूपी ग्रन्थिसे रहित, महान् ऋषि-तीर्थकर आदि या जन्म-जरा-मरणके दुःखोंसे रहित होनेके कारण एकान्त आनन्दस्वरूप मोक्षको प्राप्त करनेवाले मुनियोंके, आगे कहेजाने वाले बावन अनाचार (अनाचीर्ण) हैं। अर्थात् ये बावन अनाचार • मुनियोंके सेवने योग्य नहीं हैं । यहाँ षष्ठी विभक्तिवाले अनेक विशेषण दिये गये हैं, उन सबमें पहले२ के विशेषण कारण हैं और आगे आगे के कार्य हैं । जैसे-संयममें भली भाँति स्थित होनेके कारण विप्रमुक्त हैं, સંસાર બ્રમણથી ભયભીત ભવ્ય જીની તથા આત્માની રક્ષા કરનારા, બાહ્ય અને આત્યંતર પરિગ્રહરૂપી ગ્રંથિથી રહિત, મહાન ઋષિ તીર્થંકર આદિ, યા જન્મ-જરા-મરણનાં દુખોથી રહિત હોવાને કારણે એકાંત આનંદસ્વરૂપ મેક્ષને પ્રાપ્ત કરનારા મુનિઓને માટે આગળ કહેવામાં આવનાર બાવન અનાચાર (અનાચીણ) છે અર્થાત્ એ બાવન અનાચાર મુનિઓને સેવવા યોગ્ય નથી અહીં છઠ્ઠી વિભકિતવાળા અનેક વિશેષણે આપવામાં આવ્યા છે, એ બધામાં પહેલા પહેલાના વિશેષણ કારણ છે અને પછી-પછીના કાર્ય છે. જેમકે–સયમમાં સારી રીતે સ્થિત હોવાને કારણે વિપ્રમુક્ત છે, વિપ્રમુક્ત હોવાથી સ્વ-પરના ત્રાતા
