________________
अध्ययन २ गा. ५ कामरागनिराकरणोपायः
सेवनं, तदेवमाकलय तावत् सुखाशया दीपकोपगमनं पतङ्गानाम् ग्राह ग्रहण पुरस्सरं नदीतरणं मनुष्याणाम् । किञ्च बुभुक्षापिपासादि वैषम्यं विद्यते, नहि कामा उपभोगेन शाम्यन्ति प्रत्युताभ्यासत्रशाद ति मेवोपगच्छन्ति यदुक्तमन्यत्रापि -
" न जातु कामः कामानामुपभोगेन शाम्यति । हविषा कृष्णवस्त्र, भूय एवाभिवर्धते || १ ||" इति, लोकेऽपि च दृश्यते यथा यथा वह्नाविन्धनानि प्रक्षिप्यन्ते तथा तथाऽसौ
बस तू यही समझ ले-जैसे सुख पाने की इच्छासे पतंगोंका दीपकमें गिरना है, अथवा कोई भोला मनुष्य लकड़ी समझकर ग्राहको पकड़ लेवे और उसीका सहारा लेकर नदी पार करना चाहे तो वह कभी सफलमनोरथ नहीं होगा वरन् उसे प्राण त्यागने पड़ेंगे, इसी प्रकार 'विषय भोगने से विषयोंकी वासना मिट जायगी' यह विचारना ठीक नहीं है ।
भूख-प्यासका दृष्टान्त भी यहां मेल नहीं खाता, क्योंकि विषय सेवनसे काम शान्त नहीं होते, बल्कि अधिक-अधिक बढ़ते हैं। कहा भी है"कामों का सेवन करनेसे काम कदापि शान्त नहीं होते, जैसे घीके डालने से अनि शान्त नहीं होती वरन् बढ़ती ही जाती है || १|| "
तथा लोकमें भी देखा जाता है कि-अग्निमें ज्यों-ज्यों इन्धन डाला जाता है, त्यों-त्यों वह अधिक प्रबल होती जाती है, वुझती नहीं है । કે—જેમ સુખ પામવાની ઇચ્છાથી પતગ દીપકમા હેમાય છે, અથવા કેઈ ભોળા માણસ લાકડું સમજીને ગ્રાહ ( મગર) ને પકડી લે અને તેને આધારે નદી પાર કરવા ઈચ્છે તેા કદાપિ તેના મનેારથ સફળ ન થાય પરન્તુ તેને પ્રાણુ ત્યજવાના જ વખત આવે, તેમ વિષય ભેગવવાથી વિષયેાની વાસના મટી જશે ” એમ વિચારવુ એ ખરાખર નથી
66
"
ભૂખ-તરસનું દૃષ્ટાંત પણ અહીં અંધ બેસતું નથી, કારણુ કે કામ શાન્ત થતા નથી, પરન્તુ વધારે ને વધારે વધે છે. કહ્યુ છે સેવન કરવાથી કામ કદાપિ શાન્ત થતા નથી, જેમ ઘી નાખવાથી થતા નથી, પરંતુ વધતા જાય છે ” (૧) તેમજ જગતમાં પણ જોવામા આવે છે 3- अग्निमा प्रेम-प्रेम घिन नामवामा आवे छे, तेभ-तेभ ते वधारे प्रणण
વિષય-સેવનથી કે- કામેનુ અગ્નિ શાન્ત
