________________
अध्ययन २ गा. ३-४ त्यागिस्वरूपम्
११५
भोगनेकी स्वतन्त्रता रहते हुए भी जो भोगोंको नहीं भोगता वह सच्चा त्यागी है । गाथामें "वि" शब्द आया है उससे यह प्रगट होता है कि यदि किसीको अमुक समयमें मनोहर और प्रिय भोग न भी उपलब्ध हों तथापि उसकी इच्छा कदापि भोगने की न हो तो भी वह त्यागी ही है ॥ ३ ॥
"
टीका- ' च ' शब्दः पूर्वगाथोक्तार्थनिवारकत्वेन 'तु' - शब्दार्थेऽवधारणार्थे वा, 'खलु' -शब्दोऽवधारणार्थे, तथा चायमर्थः- यस्तु लब्धान् = प्राप्तानपि कान्तान्= कमनीयान ( मनोहरान् ) प्रियान् = अभिलपितान् भोगान् = शब्दादीन पृष्ठीकरोति= पृष्ठशब्दस्य तत्स्थे लक्षणया अपृष्ठस्थान् पृष्ठस्थान् करोति दूरतः परिहरतीत्यर्थः, ततो विमुखीभवतीति यावत् । एवं तु रोगाद्यवस्थायामपि संभवतीत्यतः स्पष्टयति-स्वाधीनः = रोगाद्यनभिभूतचित्तः सन् भोगान् = पूर्वोक्तलक्षणान् शब्दादीन, पुनर्भोग ग्रहणं 'द्विबद्धं सुबद्धं भवती' - ति न्यायात्साकल्येन भोगत्वावच्छिन्नपरिग्रहार्थम् त्यजति=मुञ्चति, स खलु स एव त्यागीति उच्यते = कथ्यते, न तु पराधीन इति गाथार्थः ॥ ३ ॥
,
उक्तविधस्यापि साधोः संयममार्गे विहरतः कदाचिद् विषयस्मरणेन प्रस्खलितचित्तता माप्रसाङ्क्षीदिति तदुपायं दर्शयति- “समाए० " इति ।
जो महापुरुष पूर्वपुण्यके उदय से प्राप्त हुए मनोहर और इष्ट शब्दादि विषयोंको विविध- वैराग्य - भावना भाकर त्याग देते हैं उनसे विमुख हो जाते हैं और रोग आदिसे पीडित न होने के कारण स्वाधीन (समर्थ) होते हुए भी विविध वैराग्य - भावना भाकर समस्त भोगोंको त्याग देते हैं वेही त्यागी कहलाते हैं ||३||
संयम मार्ग में विहार करते हुए त्यागी मुनिका मन, स्त्री आदिको देखने से कदाचित् विचलित (डांवाडोल) हो जाय तो उसको रोकने के लिए उपाय बतलाते हैं- 'समाए०' इत्यादि ।
જે મહાપુરૂષા પૂર્વાપુણ્યના ઉદયથી પ્રાપ્ત થએલા મનેહર અને ઇષ્ટ શબ્દાદિ વિષયાને વિવિધ–વૈરાગ્યભાવના ભાવીને ત્યજી દે છે તેનાથી વિમુખ ખની જાય છે, અને રાગાદિથી પીડિત ન હેાવાને કારણે સ્વાધીન ( સમ) હાવા છતાં पशु विविध-वैराग्य - —ભાવના ભાવીને બધા ભેગાને ત્યજી દે છે, તે જ ત્યાગી
डेवाय छे (3)
સયમ-મામાં વિહાર કરતાં ત્યાગી મુનિનું મન, શ્રી આદિને જોવાથી જો विशसित (डाभाडोज ) था लय तो तेने शेडवाने भाटे उपाय मतावे छे-'समाए ० ' छत्याहि
