Page Text
________________
तस्वार्थविवरणढार्थदीपिका । प्रति तृणाणिमणीनां कारणत्व निर्वहति, तथा ज्ञानगतशुद्धिक्रियागतवैजात्या युपगमेन ताशशुद्धित्व स्यैव कार्यतावच्छेदकत्वाभ्युपगमेन वा सम्बादर्शनस्य करणत्वं निर्वहत्येव, न च तस्य नावयितावच्छेदकतथा परिस्फुरणम्, किन्तु सामान्यतः शुद्धिवस्येय, तस्य च न सम्यग्दर्शनकार्यतावच्छेदकत्वमिति वाच्यम् , इन्द्रियसन्निकर्षजन्य ज्ञान प्रत्यक्ष परामर्शजन्य ज्ञानमनुमितिरित्यादी ज्ञानत्वस्येन्द्रियादिजन्यतानवच्छेदकस्यैवान्वयितावच्छेदकत्वस्य परैरभ्युपगमात् , प्रत्युत प्रत्यक्षत्वानुमितित्वादेतत्तजन्यतावच्छेदकस्यैव तदन्वयितावच्छेदकत्वमचरम् । यथा च परेपामिन्द्रियत्वस्य शब्देतरोद्भूतविशेषगुणानाश्रयत्वे सति शानकारणमन.संयोगाश्रयत्वरूपस्य गुरुभूतस्य जनकतानवच्छेदकत्वेन तदवच्छिन्नसन्निकपत्वस्यापि चाक्षुपादिप्रत्यक्षं प्रति चक्षुष्ट्वादिना विशेषत एवं कार्यकारणभावे जनकतानवच्छेदकत्वेऽपि अन्वयितावच्छेदकत्वं तथा शक्तेः कारणतावच्छेदकत्वपक्षेऽतथाभूतस्थापि सम्यग्दर्शनत्वस्य तत्वमुपपन्नम्, शुद्ध
ત્યવિના તાદાશુદ્ધિત્વચૈવ-જ્ઞાનમાતવિજ્ઞાતીય શુદ્ધિવ | તસ્વ-વિનાતીયशुद्धिस्वस्य । तस्य च न सम्पदर्शनकार्यतावच्छेदकत्वमिति-देहशुद्धावपि शुद्धिस्वस्य सद्भावन कार्यतातिरिक्तवृत्तित्वादिति भावः । इन्द्रियसन्निकर्पजन्यं ज्ञानं प्रत्यक्षमिति प्रत्यक्षलक्षणस्य परामर्शजन्यं ज्ञानमनुमितिरित्यनुमितिलक्षणस्य चाऽनुसारेणेन्द्रियसभिकर्षस्पेन ज्ञानत्वेन, परामर्शत्वेन ज्ञानत्वेन च कार्यकारणभावो लभ्यते, न च तथापि तथाभ्युपगतः, तथा सति ज्ञानवावच्छिन्नं ज्ञानमात्रमिन्द्रियसनिकर्पजन्यं परामर्शजन्यं वा स्थादिति सर्वरिगन् ज्ञाने प्रत्यक्षत्वानुमितिचापत्तिस्यादिति, इन्द्रियसभिकादिजन्यतानवच्छेद केऽपि ज्ञानत्वे ज्ञाने स्वनिरूपितजन्यतासम्बन्धेनेन्द्रियसनिकदेर वयात्तदन्यथितावच्छेदकत्वस्थ नैयायिकर भ्युपगमाद् यदेव कार्यतावच्छेदकं तदेवाऽन्वयितावच्छेद कमिति न नियम इत्याशयेन निषेधे हेतुमाह-इन्द्रियसन्निकर्षजन्यमित्यादि । उक्तनियमे प्रत्यक्षबाधमप्याह-प्रत्युतेत्यादिन। इन्द्रियवस्य पृथिवीन्यादिना सातजातिरूपत्वास भवेन तल्लक्षणमाह-शब्देतरेत्यादि । अत्र सत्यन्तविशेषणानाऽऽ मादापतिव्याप्तिः, विशेष्यदलोपादानान कालादावतिव्याप्तिः, शब्दास्यविशेषगुणाश्रयत्वाच्छत्रस्य तत्राऽव्याप्तिवारणाय श०देतरेति । अनुद्भूतरूपादिविशेषगुणाश्रयत्वाचक्षुरादेस्त्राच्याप्तिवारणायोद्भूतेति, उद्भूतत्वस्यैकस्थ शुक्लत्वादिना सायान्न जातित्वं, शुक्लत्वादिव्याप्यनानोद्भूतत्वानां जातित्वसम्भवेऽपि पहिरिन्द्रियजन्यद्रव्यप्रवक्षनरूपितोद्भूतरूपनिष्ठकारणताया न्यूनवृत्तित्वान्न तन्मध्यादेकस्याप्यवच्छेदकत्वं संभवतीति न तेषां जातिरूपतया कल्पनं न्याय्यम्, किन्तु शुक्लत्वादिव्याप्यनानाऽनुभूतत्वजात्यभावकूदरूपमेवोद्भूतत्वं, तस्थय निरूक्तकारणतावच्छेदकत्वमित्येवमुद्भूतत्वस्थानुभूतत्वाभावकूटरूपविपक्षे शब्दतरोद्भूतसंयोगगुणमादाय चक्षुरादावव्याप्तिरिति तन्निवृत्तये विशेषेति । इन्द्रिया
यविषयसंयोगस्य प्रत्यक्षजनकत्वपक्षे तमादायेन्द्रियावयवेऽतिव्याप्तिवारणाय मनः पदमिति । अतथाभूतस्थापि कारणतानपच्छेदकस्यापि । ...
न
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |