________________
४६२
जीवाभिगमसूत्र एतेषां तु पदानां कायस्थिति भवतीति ज्ञातव्या' इतिच्छाया ।
द्वाविंशति द्वारनामानि यथा-प्रथमं जीवद्वारम् १, एवं गतिद्वारम्२, इन्द्रियद्वारम्३, कायद्वारस्४, योगहाम्५ वेदद्वारम्६, कपायद्वारम्७, लेश्याद्वारम्८, सम्यक्त्वद्वारम् ९, ज्ञानद्वारम् १०, दर्शनद्वारम् ११, संयतद्वारम् १२, उपयोगद्वारम्१४, भाषकद्वारस् १५ परीव (परिमित) द्वारम् १६, पर्याप्तद्वारम् १७ सूक्ष्मद्वारम् १८ स ज्ञद्वारम् १९ भवसिद्धिकद्वारम् २०, अस्तिकारद्वारम् २ १ चरमद्वारम् २२॥ तत्र प्रथमं जीवद्वारं व्याचष्टे-'जीवेणं भंते ! जीवेत्ति कालमो केवच्चिर होई। जीवः खलु भदन्त ! जी। इति कालतः कियच्चिर भवति अथ कायस्थितिरिति शब्दस्य कोऽर्थः ? तत्रोच्यते कायोनाम जीवस्य विवक्षितः सामान्यरूपो वा पर्यायविशेषस्तस्मिन् स्थितिरिति कायस्थितिः, इदमुक्तं भवति यस्य वस्तुनो येन पर्याये ग जीवत्वलक्षणेन पृथिवीकायादित्वलक्षणेन वा आदिश्यते व्यवच्छेदेन यद् भवसिद्धिक २०, अस्तिकाय २१ और चरम २२ इनमें प्रथम जीव द्वार को कहते हैं-'जोवे गं अंते ! जीवेत्ति कालमो केवञ्चिर होइ' हे भदन्त ! जीव जीवरूप से कितने काल तक रहता है ? अर्थात् जीव की काय स्थिति का काल कितना है ? कायस्थिति शब्द का अर्थ ऐसा है-जीव की सामान्य रूप अथवा विशेष रूप जो विवक्षित पर्याय है उसका नाम काय है इस काय में जो स्थिति है वह काय स्थिति है ऐला कायस्थिति शब्द का अर्थ है भवस्थिति में वर्तमान अव की स्थिति गृहीत होती है और कायस्थिति में जब हक जीव अपनी जीवन रूप पर्याय ले युक्त रहता है तब तक की वह स्थिति विवक्षिम हुई है प्रकृत में जीव की कायस्थिति पूछी गई है सो અસ્તિકાય ૨૧, અને ચરમ ૨૨, આમાં પહેલાં જવાનું કથન કરવામાં भाव छ, 'जीवे ण भ ते ! जीवेत्ति कालओ केवच्चिर होइ' सन् ७१ જીવ થી કેટલા કાળ સુધી રહે છે? અર્થાત્ જીવની કાયસ્થિતિને કાળ કેટલો છે? કાયસ્થિતિ શબ્દનો અર્થ એ છે કે સામાન્યપણાથી કે વિશેષ પણાથી જીવની જે વિવક્ષિત પર્યાય છે તેનું નામ કય છે. આ કાર્યમાં જે સ્થિતિ છે, તે ક સ્થિતિ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે કાયસ્થિતિ શબ્દનો અર્થ થાય છે ભવસ્થિતિમાં વર્તમાન ભવની સ્થિતિનું ગ્રહણ થાય છે. અને કાય રિથતિમાં જ્યાં સુધી જીવ પોતાના જીન રૂપ પર્યાયથી યુક્ત રહે છે, ત્યાં સુધીની તે સ્થિતિ વિવક્ષિત થઈ છે. આ ચાલુ પ્રકરણમાં જીવની કાયસ્થિતિ પૂછવામાં આવી છે. તે જે પ્રાણેને ધારણ કરે છે, તે જીવ કહેવાય છે.
