________________
-
-
-
-
प्रमेयधोतिका टीका प्र.३१.९ जीवोत्पत्तिविषयनिरूपणम्
१०३ रत्नप्रभायाः शाश्तत्वे कारण मभिधाय तस्या अशाश्वतत्वे कारणं दर्शयति'दण्णएज्जवेहि वर्णपर्यायैः कालनीललोहितपीतशुक्ल, रिसपज्जडेहि' रसपर्यायस्तितष टु षायाम्लमधुरैः 'गंधपज़्जवेहि सन्धपर्यायैः सुरभिदुरभि भेदभिन्नः ‘फासपज्ज वेहि स्पर्शपर्यायैः क.कश मृदुगुरुलघु शीतोष्णानिधरूपैः 'असासया' अशाश्वती अनित्येत्यर्थः तेषां वर्णगन्धरलरपर्शपर्यायाणां पतिक्षणं कियस्कालान्तरं वा अन्यथा सनात अतावस्ये व चानिस्यत्वात । न चैवं द्रव्यावच्छेदेन नित्यत्वस्य पर्यायाछरेन चानित्यत्वस्य स्वीकारे विभिन्नाधिकरणे द्वयोः समावेशाद् कथं नित्यानित्यत्तयोरेक त्राधिकरणे समन्मयः नित्यत्यावआकार सर्वदा घिद्यमान रहता है तथा--'पण पज्जवेहिं' कृष्ण, नील, लोहित, पीन, और मुक्त रूप वर्ण पर्यायों की अपेक्षा 'रन पज्जवेहि' तिक्त, कटुक, पाथ, अम्ल एवं अधुर रूप र पर्यायों की अपेक्षा, 'गंध पज्जवेहि सुरभि एवं दुरभि रूप गंध पर्यायों की अपेक्षा तथा-'फाल पज्जवहि' कर्कश, मृदु, गुरु, लघु, शीत, उष्ण, स्निग्ध एवं रूक्ष रूप स्पर्श पर्यायों की अपेक्षा यह रत्नपना पृथिवी 'असामया' अशाश्वत है-अनित्य है क्योंकि धर्ण गन्ध रल और स्पर्श की पर्याय हरएक क्षण में अथवा किसनेक समय पाद अन्ध २ रूप से बदलती रहती है। इस तरह का परिवर्तन होना ही अनित्य है __शंका-नित्यता द्रव्य के आश्रय ले है और अनित्यता पर्याय के आश्रय से है अतः नित्यता और अनिस्बत्ता के अधिकरण जब मिन २, हैं तो फिर इनमें एकाधिकरणता कैले आ सकती है ? २९ छे. नथा-'वण्णपज्जवेहि' ४०], नीस, साहित, ala, पी। मने सई ३५ व पर्यायानी अपेक्षाथी 'रसपद्धज वेहिं' तामा, ४॥ तुरा, माटा भने भी मेवा २सना पर्यायानी अपेक्षाथी 'गघ पज्जवेहि' सुमि अने दुनि ३५ धना पर्यायानी अपेक्षाथी तथा 'फास पज्जवेहिं' 'श, भृड, गु३' रधु, શીત, ઉષ્ણ, સિનગ્ધ અને રૂક્ષ રૂપ સ્પર્શના પર્યાની અપેક્ષાથી આ રત્ન प्रमा पृथ्वी, 'असासया' अशाश्वत अर्थात् मनित्य छे. उमप, मध, २स, અને સ્પર્શનાં પર્યાયે દરેક ક્ષણે અથવા કેટલાક સમય પછી બીજા બીજા રૂપ થી બદલાયા કરે છે. આ પ્રમાણેનું પરિવર્તન થવું તેનું નામ જ અનિત્ય પણું છે.
શકા–નિત્યપણું દ્રવ્યના આશ્રયથી છે, અને અનિત્યપણું પર્યાયના આશ્રયથી છે. તેથી નિત્યપણું અને અનિત્યપશાનું અધિકરણ જ્યારે જુદુ જુદ છે. તે પછી તેમાં એક અધિકરણપણું કેવી રીતે આવી શકે છે?