________________
प्रमेयधोतिका टीका प्र० २
पुरुषाणामन्तरकाल निरूपणम् ४८७
ruvuuuuuuuuuuuuu
छाया पुरुषस्य खलु भदन्त! कियन्तं कालमन्तरं भवति? गौतम! जघन्येन एक समय मुत्कर्षेण वनस्पतिकालः । तिर्यग्योनिकपुरुषाणां जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम् उत्कर्षण वनस्पतिकालः । एवं यावत् खेचरतिर्यग्योनिकपुरुषाणाम् । मनुष्यपुरुषाणां भदन्त ! कियन्त काल मन्तर भवति? गौतम । क्षेत्रं प्रतीत्य जघन्येनान्तर्मुहूर्त मुत्कर्पण वनस्पतिकालः । धर्मचरणं प्रतीत्य जघन्येन एक समयम्, उत्कर्षणानन्त कालम् अनन्ता उत्सपिण्यवसपिण्यो यावदपार्द्धपुद्गलपरावर्त देशोनम् । कर्मभूमिकानां यावद् विदेहो यावद् धर्मचरणे एकः समयः, शेष यथा स्त्रीणां यावदन्तरद्वीपकानाम् । देवपुरुषाणां जघन्येनान्तर्मुहूते मुत्कर्षेण वनस्पति कालः । भवनवासिदेवपुरुषाणां तावद् यावत् सहसारः, जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् उत्कर्षेण वनस्पतिकाल । आनतदेवपुरुषाणां भदन्त ! कियन्त कालमन्तर भवति ? गौतम ! जघन्येन वर्षपृथक्त्व मुत्कर्षेण वनस्पतिकालः । एवं यावद् अवेयकदेवपुरुषस्यापि । अनुत्तरोपपातिकदेवपुरुषस्य जघन्येन वर्षपृथकत्वम् उत्कर्षण संख्येयानि सागरोपमाणि सातिरेकाणि ॥सू०॥
टीका-'पुरिसस्स गं भंते' पुरुषस्य खल भदन्त ! 'केवइयं कालं अंतर होइ' कियन्तं कालमन्तरं भवति-कालतोऽन्तरं कियच्चिरं-कियच्चिरकालिकं भवति पुरुषः पुरुषत्वात् परिभ्रष्टः सन् पुनः कियता कालेन पुरुषत्वमवाप्नोतीति प्रश्न , भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ? 'जहन्नेण 'एक्कं समय' जघन्येनैकं समयम् समयमात्र व्यवधानं भवतीत्यर्थ. ।
इस प्रकार पुरुषों का नैरन्तर्य रूप से अवस्थान कहकर अब सूत्रकार उनका अन्तर कहते हैं- "पुरिसस्स णं भंते ! इत्यादि । सूत्र ॥९॥
. टीकार्थ- गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! एक पुरुष पुरुषत्व का परित्याग
करके फिर वह पुरुषत्व को प्राप्त करे ऐसा अन्तर कितने काल का होता है । उत्तर में प्रभु कहते
हैं--'गोयमा ! जहन्नेणं एक्क समय उक्कोसेणं वणस्सइ कालो" हे गौतम ! पुरुष ___ अपने पुरुषत्व को परित्याग करके कम से कम फिर वह उसे एक समय के बाद प्राप्त
આ રીતે સતત રીતે પુરૂષના અવસ્થાન કાળનું કથન કરીને હું સૂત્રકાર તેઓના मत२ अनु ४थन ४२ छे "पुरिसस्स ण भते !" त्याह.
૧ ટીકાર્ચ–ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછયું કે–હે ભગવન! એક પુરુષને, પુરુષ પણાના ત્યાગ કરીને પાછા પુરૂષયણને પ્રાપ્ત કરવામાં કેટલા કાળનું અંતર હોય છે ? मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु हे छे है-"गोयमा । जहण्णेणं पक्कं समयं उनकोसेणं वणस्सह कालो" गौतम ! ५३५ पोताना ३१५४ाना त्या शेन श्री ५३५ ५४ान प्राप्त
