________________
प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ प्र. समुद्घातद्वारनिरूपणम् ८१ 'वेणासमुग्धार णं भंते ! कइ समइए पन्नत्ते ? गोयमा ! असंखेज्जसमइए अंतोमुहु एवं जाव आहारगसमुग्धाए । केवलिसमुग्धारणं भंते । कइ समइए पन्नत्ते ? गोयमा ! अट्ठसमइए पन्नत्ते' – वेदनासमुद्घातः खलु भदन्त । कतिसामयिकः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! असंख्येयसामयिकोऽन्तर्मुहूर्त्तः, एवं यावदाहारक समुद्घातः । केवलिसमुद्घातः खलु भदन्त । कतिसामयिकः प्रज्ञप्तः । गौतम | अष्टसामयिकः प्रज्ञप्तः इतिच्छाया ॥ एवमनेकप्रकारकसमुदघातसंभवे सूक्ष्मपृथिवीकायिकानां कतमः समुद्घात इत्याशयेन प्रश्नः कृतो गौतमेनेति पूर्वपक्षाशय इति
भगवानाह – 'गोयमा ! इत्यादि 'गोयमा ! हे गौतम । 'तओ समुग्धाया पन्नत्ता' सूक्ष्मपृथिवीकायिकानामाद्यास्त्रयः समुदघाताः प्रज्ञप्ताः - कथिताः, 'तं जहा ' तद्यथा - 'वेयणा समुग्धाए कसायसमुग्धाए मारणंतियसमुग्धाए' वेदनासमुद्घातः कषायसमुद्घातो मारणान्तिकसमुद्घातश्चेत्येते त्रय एव समुदघाता भवन्तीति नवमं समुद्घातद्वारम् । .
है । प्रज्ञापना में ऐसा ही कहा है – “वेयणासमुग्धाए णं भंते । कइसमइए पन्नत्ते ! गोयमा । असंखेज्जसमइए अंतो मुहुत्ते एवं जाव आहारसमुग्धाए केवलिसमुग्धाए णं भंते 1 कइ समइए पन्नत्ते ? गोयमा असमइए पन्नत्ते" इस प्रकार अनेक प्रकारवाले समुद्घात के संभव होने पर सूक्ष्मपृथिवोकायिक जीवों के कितने समुद्घात होते हैं ? ऐसे आशय को लेकर ही गौतम ने यह प्रश्न किया है । ऐसा पूर्व पक्षका आशय है ।
इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु ने ऐसा कहा है कि 'गोयमा' हे गौतम ! " तओ समुग्धाया पन्नत्ता” सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीवों के आदि के तीन समुदुधात होते हैं 'तं जहा' जो इस प्रकार से हैं - 'वेयणासमुग्धाए, कसायसमुग्धाए मारणंतियसमुग्धाए' वेदना समुद्घात कषायसमुद्घात, मारणान्तिकसमुद्घात । समुद्घातद्वार समाप्त |
Sh
આઠ સમયના છે. આ વિષયને અનુલક્ષીને પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં આ પ્રમાણે કહ્યુ છે"वेयणासमुग्धाप णं भंते! कह समइए पण्णत्ते ? गोयमा ! असंखेज्जसमइप अंतो मुहुत्ते एवं नाव आहारसमुग्धाए । केवलिसमुग्धाप णं भंते । कह समइप पण्णत्ते ? गोयमा । अट्ठसमइप पण्णत्ते"
આ પ્રકારે છ પ્રકારના જે સમુદ્ધાતા છે, તેમાંથી સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાયિક જીવામાં કેટલા સમુદ્લાતા હોય છે, તે જાણવા માટે ગૌતમ સ્વામીએ પૂછેલા પ્રશ્નના ઉત્તર આપતા महावीर प्रभु उहे छे !— "गोयमा । तभ समुग्धाया पण्णत्ता - तंजहा" हे गौतम! सूक्ष्म પૃથ્વીકાયિક જીવેામાં નીચે પ્રમાણે ત્રણ સમુદ્ધાતાના જ सहभाव उद्योछे- "वेयणासमुग्धाप, कसायसमुग्धाए, मारणंतियसमुग्धाप" ( १ ) वेहना सभुद्दधात, (२) उषायसमुद्दधात અને (૩) મારણાન્તિકસમુદ્દાત. સમુદ્ધાતદ્વાર સમાસ ાલા
११