________________
७. नासादिषु स्वस्वस्थानेपु रेचक-पूरक-कुम्भकैस्तज्जय ॥ ८ यै पै – रौ लौ तद्ध्यानवीजानि॥ ६. जठराग्निप्रावल्य वायुज्जय. शरीरलाघवञ्च प्राणस्य लब्धयः॥ १० व्रणसरोहण-अस्थिसन्धान-अग्निप्रावल्य-मलमूत्राल्पता
व्याधिजयः अपानसमानयो ॥ ११. पककण्टकवाधाऽभाव उदानस्य ॥ १२. ताप पीडाऽभाव आरोगित्वञ्च व्यानस्य॥ १३. चन्द्रनाड्या वायुमाकृष्य पादाङ्गुष्ठान्त तन्नयन क्रमशः
पुनरुन्नयन पुनर्नयनञ्च मन स्थैर्याय ॥ १४. पादाङ्गुप्ठतो लिड्गपर्यन्त वायुधारणेन शीघ्रगतिर्बलप्राप्तिश्च ॥ १५ नाभौ तद्धारणेन ज्वरादिनाश.॥ १६. जठरे तद्धारणेन कायशुद्धिः॥ १७. हृदये तद्धारणेन ज्ञानोपलब्धि ॥ १८. कूर्मनाड्यां तद्धारणेन रोगजराविनाश ॥ १६ कण्ठकूपस्य निम्नभागे स्थिता कुण्डलिसर्पाकारा नाडी कूर्मनाडी॥ २० कण्ठकूपे तद्धारणेन क्षुत्तृषाजय ॥ २१. जिह्वाग्रे तद्धारणेन रसज्ञानम् ।। २२. नासाग्रे तद्धारणेन गन्धज्ञानम् ॥ २३. चक्षुषोस्तद्धारणेन रूपज्ञानम् ॥ २४. कपाले तद्धारणेन क्रोधोपशम. ॥ २५ ब्रह्मरन्ध्रे तद्धारणेन अदृश्यदर्शनम् ॥ २६. आस्थावन्धो दीर्घकालासेवन नैरन्तर्य कर्मविलयश्चात्र हेतु ॥ २७ मनोनुशासनाद् अतीन्द्रियोपलब्धि ।।
छठा प्रकरण १. सर्वथा हिसाऽनृतस्तेयाब्रह्मपरिग्रहेभ्यो विरतिर्महाव्रतम् ।। २ सर्वभूतेषु संयम अहिसा ।। ३. कायवाड्मनसामृजुत्वमविसवादित्वञ्च सत्यम्॥ ४ परोपरोधाकरणमस्तेयम्॥ ५. वस्तीन्द्रियमनसामुपशमौ ब्रह्मचर्यम्॥
मनोनुशासनम् / २१६