________________
બનેશાવ્યવસ્થાની
[ ३२५ तस्मात् त्रैगुण्यादिना तद्रूपा एव कार्यभेदाः प्रवर्तन्ते । यथोक्तम्--
"त्रिगुणमविवेकि विषयः, सामान्यभपतनं प्रसवधर्मि । व्यक्त तथा प्रधान, तद्विपरीतस्तथा च पुमान्" ।
[साहयकारिका-११] इति । अथ यदि तद्रूपा एव कार्यभेदाः कथं शास्त्रे व्यक्ता-ऽव्यक्तયોલોવિર્ણન?–
"हेतुमदनियम पापि, सक्रियमनेकमाश्रित लिङ्गम् । सावयवं परतत्रं, व्यक्तं विपरीतभव्यक्तम्" ॥
[साहयकारिका-१०] इति क्रियमाणं शोभेत। अत्र ह्ययमर्थ:-हेतुमत्- कारणवद् व्यक्तभेव, बुध्यादीनामेव प्रधानादिहेतुमत्वात्, न त्वमव्यक्त कृतश्चित् , यतः, अनित्यम्, अन्यतो हेतुमच्चाउसिद्धरेतद् हेत्वभिकारणयोस्तादात्म्यमुपसंहरति- तस्मादिति । तद्रूपा एव प्रधानरूपा ५५ । उकार्थे सासयकारिका संवादकतया दर्शयति- तदुक्तमिति । "निगः" इति कारिका निरूपितार्था एव । तद्विपरीत: गुण्याचभावात् प्रधान व्यक्तीभ्यां विलक्षणः । तथा च व्यापकत्वादिना प्रधानसशश्च, पुमान् कूटस्थनित्यश्चेतनः पुरुष ।
ननु साईयमते यदि प्रधानामहदादेर भिन्नत्वमेव तहि सा शास्त्र एव तयोलमण्योपवर्णनसझतमित्याशङ्कते- अथेति । तद्रूपा एच कारणीभूतप्रधानात्मका ५५ । ' कथम् ' इत्यस्य 'शोभेत' इत्यनेनान्वयः । शास्त्रे साडयमन्थे । वैलक्षण्योपवर्णन "हेतुमद् ' इत्यादिस्वरूपेण क्रियमाणम् कथं शोभेत इन्यन्वयः। " हेतुमद०" इत्यादि. कारिकार्थमुपदर्शयति- अत्रेति- " हेतुमद्" इत्यादिकारिकायामित्यर्थः । व्यकमेव बुद्धधादिकमेव- अव हेतुमाह-बुद्धयादीनामेवेति । ५वकार०यवच्छेद्यमुपदर्शयति- न विति। अव्यर्फ प्रधानम् , एव हेतुमत् ।
