Atmatattva Viveka

SR No.: 010032
Original Sutra Author: N/A
Author: Udayanacharya
Publisher: Udayanacharya
Total Pages: 217
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 216

२००
आरमतस्वविवेकः
एव स्ववचनविरोध: स्वीक्रियते(१) । यदि तूभयत्रापि भवान् ‘समान(२)दृष्टिः स्यादस्माभिरपि तदा(३) न किषिदुग्यत इति ।
दीधितिः। स्यात सोऽपामाणिकोऽर्यो मा प्रसासीत् अस्तीतिभ्रमविषयो मा भूत्, एतदर्थ यथा तबासत्त्वानुमित्यर्थमपामाणिको व्यवहारस्त्वया स्वीकृतस्तथा अमितादेष लिङ्गात् सत्यानुमितिर्भवतीति शिष्यबोधनायास्माभिरपि स्ववचनविरोधोङ्गीकृत इयर्थ इत्या हु:(४)। यदि स्विति । असति व्यवहारनिषेध इवासतोष्टान्त: स्वादिकमपि न सम्भवति, प्रमाणविरहादिति प्रतिसन्धाय यदि भवानुक्तरूपमनुमानं न प्रयुक्त इत्यर्थः ।।
. दीधितिटिप्पणी। स्ववचनस्य व्यवहाररूपस्थ विरोधोऽवेत्यर्थः । मा प्रसाशीदि त्यस्यार्थमाह । अस्तीति । अत्र हेतुगर्भ मूले विरुद्धान्तं विशेषणम् व्यवहाररष्टान्तेनैवानुमितिसम्वृतेः सम्भवादाह । प्रमितादेवेति(५) तावता.. च सत्यानुमितिवत् प्रमितलिङ्गसम्बि(६)त्खण्डनमिति भाषः । असतीति । मन्मत इत्यादिः॥
(१) ननु परेणाप्रामाणिकार्थाभिधानेऽप्रामाणिकार्थप्रसक्तिपरिजिहीर्षयापि कृते स्वयमा अप्रामाणिकाप्रसक्तिपरिजिहीर्षयाप्यप्रामाणिकव्यवहारप्रवर्त्तनं कथमुचितम् , तत्र स्वयमभ्रान्त परं भ्रामायितुमेव तथाविधशब्दप्रयोगे स्वानुभूतविपरीहार्थबोधेच्छा शब्दप्रयोक्तृत्वरूपप्रतार कत्वस्य, स्वयमपि भ्रान्तत्वे तु तन्मूलकनिग्रहस्य च स्वास्मिन् दुर्वारस्यादिति चेन्न । स्वयमभ्रान्त स्यापि यदि निवतिः स्यात तर्हि निर्धमः स्यादित्यादितर्काभिलापकशब्दप्रयोगवत् प्रमाणबाधिता परकीयमत प्रसक्तिनिराचिकीर्षयाऽहार्यारोपमूलकस्यैव शशशृङ्गादी व्यवहारनिषेधष्यवहारस्य। प्रवर्तने कथकसम्प्रदायप्रसिद्धनियमातिक्रमस्यापादयितुमशक्यत्वात् , तर्कामिलापकशन्दस्थल इव प्राषि पर्यवसितार्थस्थ प्रामाणिकतयैव द्वारभूतभ्रमप्रयोजकशम्दप्रयोगेपि प्रयोक्तुः प्रतारकत्वादिदोष प्रमको पर्यवसितार्थस्यामाणिकत्व एव तत्प्रसक्तिसम्भवादित्यवधेयम् ।
३) सम-पुष० पु० पा०। (३) स्यानदास्माभिरपि-पुण. पु. पा० । (५) तपासति व्यवहारनिषेधे एतस्यासत्वानुमान तैनोपशान्तमित्यरुचिबीजम् ।नाम-दा। (५) दाह । सत्यानुमितादेवति-पा० २ पु० मादर्शपुस्तके प्ययमेव पाठः ।
(६) प्रमितलिङ्गकोच-पा० २ पु०। आदर्शपुस्तकेऽप्ययमेव पाठः ।