________________
अन्तर्वस्तु भूमिका ३ आभार/७ प्रथम अध्याय
वं परिस्थितियाँ अवतरणिका/१ राजनीतिक परिस्थितियाँ/४ सामाजिक परिस्थितियाँ आर्थिक परिस्थितियाँ/९ सांस्कृतिक परिस्थितियाँ/११ साहित्यिक पृष्ठभूमि तथा उसका द्विवेदीयुगीन प्रतिफलन/१४
(क) उन्नीसवी शताब्दी के अन्तिम दो दशक/१५
(ख) बीसवीं शताब्दी का आरम्भ/२५ द्वितीय अध्याय जीवनवृत्त एवं व्यक्तित्व
जीवनवृत्त/२९ व्यक्तित्व/३५ स्वभाव एवं चारित्रिक विशेषताएँ/३७
(क) पत्नी के प्रति प्रेम/३८ (ख) स्वाभिमान एवं निर्भयता/४० (ग) क्षमागीलना एवं कोमलता/४१ (घ) भावुकता/४३ (ङ) विनोदशीलता/४४ (च) विनम्रता और शालीनता/४५ (छ) कर्त्तव्यपरायणता/४७ (ज) समयज्ञता/४७ (झ) न्यायप्रियता/४८ (ञ) व्यवहारकुशलता एवं अतिथि-सेवा/४९ (ट) व्यवस्थाप्रियता/५० (8) प्रतिभा की परख/५० (ड) संग्रहवृत्ति/५१ (6) दानवीरता/५२