________________
(१४)
नहीं भये । भर पुलिंबाची कुटीरः समीरः शुण्डारः भए तैसेंही का प्रत्यय होत संत ज्योति शब्द प्रकृत नपुंसक लिंगरूप नहीं रह्यो पुलिंगवाची ज्योतिष्क शब्द भयो ॥ ३ ॥
तद्विशेष:सूर्यादयः ॥ ४ ॥ टीका-तपां ज्योतिप्काणां सूर्यादयः पंच विकल्पाः दृष्टव्याः ॥ अर्थ-तिनज्योतिष्क्रनिके सूर्यादिक पांचभेद देखिने योग्य है ।। ४ ॥ वार्तिक पूर्ववत्तन्निर्वृत्तिः ॥ ५ ॥ टीका-तेषां संज्ञा वशेषाणांपूर्ववन्निवृत्तिवेदितव्या देवगतिनामकर्मविशेषोदयादिति ॥ अर्थ-वै संज्ञा विशेष पे हैं तिनकी पूर्ववत् रचना जाननयोग्य है। कि देवगतिनामकर्मशा जो विशेष ताका उदयतें जानने योग्य हैं ॥ ५ ॥
वार्तिक-सूर्याचद्रमसावित्यानञ् देवताद्वन्द्वे ॥ ६ ॥ टीका सूर्यश्च चंद्रमाश्च द्वंद्वेकृते पूर्वपदस्य देवताद्वन्द्व इत्यानम् भवति ॥ मर्य-सूर्य अर चंद्रमा ऐसे द्वन्द्व समासकरतां संतां पूर्वपदकू देवताद्वंद्वे यासत्रतै आनन् प्रत्यय होयहै । अर्थात या सूत्रमैं सूर्य पद जोहै ताकै मानन् प्रत्ययके होनेते सूर्यापद भया है ॥ ६ ॥
वार्तिक-सर्वप्रसंगइति चेन पुनद्वग्रहणादिष्टे वृत्तिः ॥ ७॥ टीका-स्यादेतादिदेवताद्वंद्व इत्यानम् भवति इहाऽपि प्राप्नोति ग्रहनक्षत्रप्रकीर्णकताराः किनर किंपुरुषादयः । असुरनागादय इति तन्न किं कारणं भानन द्वद इत्यतः द्वंद्व इति वर्तमाने पुनद्व इति ग्रहणे इष्टे वृत्तियित इति ।
अर्थ-प्रश्न-- जो देवताद्वन्द्वे यासूत्रत आनन् होय है तो इहां भी प्राप्तहोय है कि ग्रहनक्षत्रप्रकीर्णकताराः । तथा किंमाकिंपुरुषादयः । अमुरनागादयः । इहामी आनन् प्रत्यय प्राप्त होयगा । उसर-सो नहीं है। प्रश्न-कहा कारण उत्तर-आनन द्वंद्वे या पुर्वसूत्रते देवताएंवे या सूत्रमैं हूंदपदकी मनुवृत्ति सिद्धि है