________________
(२.११.४८६-४८६)
अनुसासनीपाटिहारियवण्णना
३६३
दुट्ठलोहितविमोचनस्स पुब्बदुट्ठमंसखेपनूपायता विय। लोकुत्तरधम्ममेवाति अवधारणं पटिपक्खभावतो सावज्जधम्मनिवत्तनपरं दट्ठब्बं तस्साधिगमूपायानिसंसभूतानं तद सं अनवज्जधम्मानं नानन्तरिकभावतो। इद्विविधं इद्धिपाटिहारियन्ति दस्सेति इद्धियेव पाटिहारियन्ति कत्वा । सेसपदद्वयेपि एसेव नयो ।
पाटिहारियपदस्स पन वचनत्थं (उदा० अट्ठ० पठमबोधिसुत्तवण्णना; इतिवु० अट्ठ० निदानवण्णना) “पटिपक्खहरणतो, रागादिकिलेसापनयनतो पाटिहारिय"न्ति वदन्ति, भगवतो पन पटिपक्खा रागादयो न सन्ति ये हरितब्बा । पुथुज्जनानम्पि विगतुपक्किलेसे अट्ठङ्गगुणसमन्नागते चित्ते हतपटिपक्खे इद्धिविधं पवत्तति, तस्मा तत्थ पवत्तवोहारेन च न सक्का इध “पाटिहारिय"न्ति वत्तुं। सचे पन महाकारुणिकस्स भगवतो वेनेय्यगता च किलेसा पटिपक्खा, तेसं हरणतो "पाटिहारिय"न्ति वुत्तं, एवं सति युत्तमेतं । अथ वा भगवतो चेव सासनस्स च पटिपक्खा तित्थिया, तेसं हरणतो पाटिहारियं। ते हि दिट्ठिहरणवसेन, दिट्ठिप्पकासने असमत्थभावेन च इद्धिआदेसनानुसासनीहि हरिता अपनीता होन्तीति । “पटी"ति वा अयं सद्दो “पच्छा"ति एतस्स अत्थं बोधेति "तस्मिं पटिपविट्ठम्हि, अञ्जो आगञ्छि ब्राह्मणो"ति (सु० नि० ९८५; चूळनि० ४) पारायनसुत्तपदे विय, तस्मा समाहिते चित्ते विगतुपक्किलेसे च कतकिच्चेन पच्छा हरितब्बं पवत्तेतब्बन्ति पटिहारियं, अत्तनो वा उपक्किलेसेसु चतुत्थज्झानमग्गेहि हरितेसु पच्छा हरणं पटिहारियं, इद्धिआदेसनानुसासनियो च विगतुपक्किलेसेन कतकिच्चेन च सत्तहितत्थं पुन पवत्तेतब्बा, हरितेसु च अत्तनो उपक्किलेसेसु परसत्तानं उपक्किलेसहरणानि होन्तीति पटिहारियानि नाम भवन्ति, पटिहारियमेव पाटिहारियं । पटिहारिये वा इद्धिआदेसनानुसासनिसमुदाये भवं एकेकं "पाटिहारिय"न्ति वुच्चति । पटिहारियं वा चतुत्थज्झानं, मग्गो च पटिपक्खहरणतो, तत्थ जातं, तस्मिं वा निमित्तभूते, ततो वा आगतन्ति पाटिहारियं, इद्धिआदेसनानुसासनीहि वा परसन्ताने पसादादीनं पटिपक्खस्स किलेसस्स हरणतो वुत्तनयेन पाटिहारियं। सततं धम्मदेसनाति सब्बकालं देसेतब्बधम्मदेसना ।
इद्धिपाटिहारियेनाति सहादियोगे करणवचनं, तेन सन्द्रिं आचिण्णन्ति अत्थो । इतरत्थापि एस नयो । धम्मसेनापतिस्स आचिण्णन्ति योजेतब्बं । तमत्थं खन्धकवत्थुना साधेन्तो "देवदत्ते"तिआदिमाह । गयासीसेति गयागामस्स अविदूरे गयासीसनामको हस्थिकुम्भसदिसो पिट्ठिपासाणो अत्थि, यत्थ भिक्खुसहस्सस्सपि ओकासो होति, तस्मिं पिट्ठिपासाणे |
363
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org