________________
१९८
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.३.२५८-२५८)
चेतियजातके (जा० अट्ठ० ३.८.४४) आगतनयं गहेत्वापि एवं वदन्ति “सरीरतो चन्दनगन्धो वायति, अयं एका इद्धि । मुखतो उप्पलगन्धो वायति, अयं दुतिया । चत्तारो देवपुत्ता चतूसु दिसासु सब्बकालं खग्गहत्था आरक्खं गण्हन्ति, अयं ततिया। आकासेन विचरति, अयं चतुत्थी''ति । अनागतवंससंवण्णनायं पन “अभिरूपभावो एका इद्धि, समवेपाकिनिया गहणिया समन्नागतभावो दुतिया, यावतायुकम्पि सकललोकस्स दस्सनातित्तिकभावो ततिया, आकासचारिभावो चतुत्थी''ति वुत्तं । तत्थ समवेपाकिनिया गहणिया समन्नागतभावोति समविपाचनिया कम्मजतेजोधातुया सम्पन्नता। यस्स हि भुत्तमत्तोव आहारो जीरति, यस्स वा पन पुटभत्तं विय तथेव तिठ्ठति, उभोपेते न समवेपाकिनिया समन्नागता । यस्स पन पुन भत्तकाले भत्तच्छन्दो उप्पज्जतेव, अयं समवेपाकिनिया समन्नागतो नाम, तथारूपताति अत्थो । सङ्गहवत्थूहीति दानं, पियवचनं, अत्थचरिया, समानत्तताति इमेहि सङ्गहोपायेहि । यथाह -
"दानञ्च पेय्यवज्जञ्च, अत्थचरिया च या इध । समानत्तता च धम्मेसु, तत्थ तत्थ यथारहं। एते खो सङ्गहा लोके, रथस्साणीव यायतो ।।
एते च सङ्गहा नास्सु, न माता पुत्तकारणा। लभेथ मानं पूजं वा, पिता वा पुत्तकारणा ।।
यस्मा च सङ्गहा एते, समपेक्खन्ति पण्डिता । तस्मा महत्तं पप्पोन्ति, पासंसा च भवन्ति ते'ति ।। (दी० नि० ३.२७३)
रजनतोति पीतिसोमनस्सवसेन रञ्जनतो, न रागवसेन, पीतिसोमनस्सानं जननतोति वुत्तं होति । चतूहि सङ्गहवत्थूहि रञ्जनढेन राजाति पन सब्बेसं राजूनं समझा तथा अकरोन्तानम्पि विलीवबीजनादीसु तालवण्टवोहारो विय रुळ्हिवसेन पवत्तितो, तस्मा "अच्छरियधम्मेही''ति असाधारणनिब्बचनं वुत्तन्ति दट्टब् ।
सद्दसामत्थियतो अनेकधा चक्कवत्तीसद्दस्स वचनत्थं दस्सेन्तो पधानभूतं वचनत्थं पठमं दस्सेतुं "चक्करतनन्तिआदिमाह । इदमेव हि पधानं चक्करतनस्स पवत्तनमन्तरेन चक्कवत्तिभावानापत्तितो। तथा हि अट्ठकथासु वुत्तं “कित्तावता चक्कवत्ती होतीति ?
198
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org