________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
हायस्मा"तिआदिना “सहापि विनापि न सक्का''ति वुत्तवचने पच्चेकं कारणं दस्सेति । केचि पन “तमत्थं विवरती''ति वदन्ति, तदयुत्तं “तस्मा''ति कारणवचनदस्सनतो । "तस्मा'"तिआदिना हि कारणदस्सनट्ठाने कारणजोतकोयेव हि-सद्दो । सञ्जाणमत्तजोतका साखाभङ्गोपमा हि निपाताति, एवमीदिसेसु । सिक्खतीति सेक्खो, सिक्खनं वा सिक्खा, सायेव तस्स सीलन्ति सेक्खो। सो हि अपरियोसितसिक्खत्ता, तदधिमुत्तत्ता च एकन्तेन सिक्खनसीलो, न असेक्खो विय परिनिट्टितसिक्खो तत्थ पटिप्पस्सद्धस्साहो, नापि विस्सट्ठसिक्खो पचुरजनो विय तत्थ अनधिमुत्तो, कितवसेन विय च तद्धितवसेनिध तप्पकतियत्थो गम्हति यथा “कारुणिको"ति। अथ वा अरियाय जातिया तीसुपि सिक्खासु जातो, तत्थ वा भवोति सेक्खो। अपिच इक्खति एतायाति इक्खा, मग्गफलसम्मादिट्ठि, सह इक्खायाति सेक्खो। उपरिमग्गत्तयकिच्चस्स अपरियोसितत्ता सह करणीयेनाति सकरणीयो। अस्साति अनेन, “अप्पच्चक्खं नामा''ति एतेन सम्बन्धो । अस्साति वा “नत्थी'ति एत्थ किरियापटिग्गहकवचनं । पगुणप्पवत्तिभावतो अप्पच्चक्खं नाम नत्थि । विनयट्ठकथायं पन “असम्मुखा पटिग्गहितं नाम नत्थी''ति (पारा० अट्ठ० १.पठममहासङ्गीतिकथावण्णना) वुत्तं, तं "द्वे सहस्सानि भिक्खुतो''ति वुत्तम्पि भगवतो सन्तिके पटिग्गहितमेव नामाति कत्वा वुत्तं । तथा हि सावकभासितम्पि सुत्तं "बुद्धभासित"न्ति वुच्चतीति ।
“यथाहा"तिआदिना आयस्मता आनन्देन वुत्तगाथमेव साधकभावेन दस्सेति । अयहि गाथा गोपकमोग्गल्लानेन नाम ब्राह्मणेन "बुद्धसासने त्वं बहुस्सुतोति पाकटो, कित्तका. धम्मा ते सत्थारा भासिता, तया च धारिता''ति पुच्छितेन तस्स पटिवचनं देन्तेन आयस्मता आनन्देनेव गोपकमोग्गल्लानसुत्ते, अत्तनो गुणदस्सनवसेन वा थेरगाथायम्पि भासिता । तत्थायं सोपत्थो - बुद्धतो सत्थु सन्तिका द्वासीतिधम्मक्खन्धसहस्सानि अहं गण्हिं अधिगण्डिं, द्वेधम्मक्खन्धसहस्सानि भिक्खुतो धम्मसेनापतिआदीनं भिक्खूनं सन्तिका गण्डिं। ये धम्मा मे जिव्हाग्गे, हदये वा पवत्तिनो पगुणा वाचुग्गता, ते धम्मा तदुभयं सम्पिण्डेत्वा चतुरासीतिधम्मक्खन्धसहस्सानीति । केचि पन “येमेति एत्थ 'ये इमे'ति पदच्छेदं कत्वा ये इमे धम्मा बुद्धस्स, भिक्खूनञ्च पवत्तिनो पवत्तिता, तेसु धम्मेसु बुद्धतो द्वासीति सहस्सानि अहं गण्डिं, द्वे सहस्सानि भिक्खुतो गण्हिं, एवं चतुरासीति धम्मक्खन्धसहस्सानी"ति सम्बन्धं वदन्ति, अयञ्च सम्बन्धो “एत्तकायेव धम्मक्खन्धा'"ति सन्निट्ठानस्स अविज्ञायमानत्ता केचिवादो नाम कतो ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org